Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
I.Wprowadzenie
definiowanisąjakoistotybędącemieszankąrozumuinamięt-
ności,wktórychnamiętnościcoiraztriumfują-przenikało
onofilozofięSpinozy,wtymjegofilozofiępolityczną.Można
twierdzić,żeprzekonanietomiałotakisamwpływnadziała-
niaBismarcka,zjegoniskąocenąludzi,jaknarygorystyczne
isurowepismaSpinozy.Jeżeliprzekonaniaczłowiekadecydują
ojegooczekiwaniach,zaśoczekiwaniadeterminująjegoczyny,
toprzyjęcielubodrzuceniestwierdzeniaMiltonamadlaspraw
ludzkichdużeznaczenie.Miltonmógłteżoczywiściemiećrację,
nawetjeżeliniktbymunieuwierzył.Wtakimwypadkupróby
wyjaśnieniaczęstotliwościwojenpoprzeznaprzykładanalizę
czynnikówekonomicznych,mogłybybyćnadalinteresującąza-
bawą,aleniemiałybywiększegoznaczenia.Jeżeliprawdąjest,
jakpowiedziałkiedyśdziekanSwift,żentasamazasada,któ-
rapopychaopryszkadowybijaniaokienwmieszkaniudziwki,
któragorzuciła,wnaturalnysposóbsprawia,żeksiążęzbiera
potężnąarmięiniemarzyoniczyminnym,jaktylkoooblę-
żeniach,bitwachizwycięstwach”2,topowody,jakimiksiążęta
uzasadniająprowadzoneprzezsiebiewojny,sąjedynieracjo-
nalizacjamiprzykrywającymimotywacje,zktórychbyćmoże
saminiezdająsobiesprawy,anawetjeśli,toniemogąsobiepo-
zwolićnaichotwartewyrażenie.Wynikałobyztegorównież,że
planyfrancuskiegomężastanuSully’ego,jeżelinaprawdęmiały
naceluzapewnieniewiększegopokojunaświecie,byłyrównie
jałowejakmarzeniamnichaCrucégo-ipozostanąjałowe,do-
pókiniebędziemożnazwalczyćpychyikapryśności,będących
źródłemtakwojen,jakiinnychplagnękającychludzkość.
WielumyślicielizgadzałosięzMiltonem,żeabyzrozumieć
wydarzeniaspołeczneipolityczne,trzebaprzyjrzećsięczłowie-
kowi,aleróżniłosięmiędzysobącodotego,jakajestlubjaka
możebyćnaturaczłowieka.Wieluinnychdefactopodważało
zasadniczezałożenieMiltona.Czyczłowiektworzyspołeczeń-
2J.Swift,ATaleofaTub.
24
