Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
twórczości,znacznierzadziejniżchoćbyliteraturaokołosejmowaczyproza
pamiętnikarskabędącedotądprzedmiotemzainteresowanianiemcewiczolo-
gów,aprzecież-widzianewhistorycznoliterackimoświetleniu-ujawniają-
cezłożonośćartystycznychzabiegówpoety,wielostronnośćjegojęzykowych
zachowań,pozwalającedostrzecwtym,copisał,nietylkopublicystycznyczy
satyrycznytemperament.Zauważalnynaprzestrzenidwóchostatnichdekad
wzrostzainteresowaniapisarstwemNiemcewicza-pozostający,skądinąd,
wdziwacznejkoincydencjizwyeliminowaniemjegotekstówzeszkolnych
programówkształcenialiterackiego-niebędziebowiemsprzyjałrzeczywistej
rewitalizacjitejtwórczości,jeżelitonieonasama,rozumianajakorezultat
nakładaniasięróżnorodnych,wtymestetycznych,motywacji,staniesiętema-
tycznądominantąkolejnychopracowańirozpraw.Ekspansjatakzwanych
nowychodczytań,siejącychspustoszeniewsferzeliteraturoznawczejrzetel-
ności,niejestzjawiskiem,którenależałobylekceważyć,tymbardziejżetowa-
rzyszyjejwpisanawpoprawnościowyszablonświatopoglądowanachalność,
czyniącazdopuszczaniasięanachronizmówwoceniepisarskichwyborów
istanowisknietylkorutynowychwytnbadawczy”
,alewręczpodstawępro-
cesuwnioskowania.Formułowanenapodobnymfundamencietezysąotyle
niepokojące,oilewygłaszającyjeusuwajązpolaswegowidzeniakontekst
-literacki,społeczny,kulturowy-powstaniadzieła.Szlachetnypostulat:Sine
iraetstudiojestwtakichrazachzastępowanyprzezprezentystycznydogmat,
coskutkujetym,iżzamiastdociekaćznaczeniowejistotyutworu,dokonujesię
rzutowaniaokreślonychprzekonańiwłasnychpomysłówinterpretacyjnychna
poszczególnepoziomyjegostruktury,niezawszedbającprzytymofilologicz-
nąsumienność,generalizujączaśponadmiaręwoparciuonieprzekonująco
objaśnioneprzesłanki.Byłobytoconajmniejprzewrotne,gdybyodchodzenie
odrażącegojednopłaszczyznowościąujęciasposobuczytaniaNiemcewicza
jakotwórcy-nazwijmyrzeczumownie-zaangażowanegoprzerodziłosię
wimputowaniemupoglądów,którychwyrażaniebądźkwestionowaniestało
sięelementempublicznegodyskursudopierownaszychczasach5.
Wobecwyrażonychpowyżejwątpliwościwypadaprzybliżyćpowody,dla
którychpowstałaniniejszaksiążka,będącawzałożeniupróbąmożliwiesze-
rokiegoukazaniawierszowanejtwórczościJulianaUrsynaNiemcewicza-od
zarysowaniaestetyczno-ideowychinspiracjiautorapoopisaniedostrzegal-
nychwjegotekstachmetodwykorzystywaniaposzczególnychkonwencji
gatunkowych,iróżnychpoziomówpoetyckiegojęzyka;odomówieniajejkul-
turowychdeterminantpozdefiniowaniefunkcji,jakiemiałaspełniać(ijakie
spełniała)wkolejnychfazachliterackiegożyciorysupisarza;wreszcie,od
Niemcewiczizwiastunyprzemianwpolskiejpoezji,w:tenże,Wpierwszychlatachnarodowej
niewoli.Schyłekpolskiegooświeceniaizwiastunyromantyzmu,Wrocław2007.
5Por.np.:M.Janion,StarozakonniPolacyNiemcewicza,w:taż,DoEuropy-tak,aleznaszy-
miumarłymi,Warszawa2000.
9
