Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ci,którzywOrlipróbowaliwydostaćsięzgetta,zaniechaliucieczkinawieść,żeNiemcyzagrozilirozstrzelaniemrodzin
uciekinierów279.ZresztągdyjużznaleźlisięwBielsku,trudniejbyłozdecydowaćsięnaucieczkę,chociażbyzbrakuznajomości
wtejokolicy.Równiedobrzemogliteżzostaćpoliczeniwrelacjachpośród150uciekinierówzgettawBielskuPodlaskim.
Możliwerównież,żeuciekali,alezginęliiniepozostałponichżadenślad.WieluŻydówniepodejmowałoucieczkinietylko
zpowodurozmaitychograniczeń(wiek,choroby,brakenergiiczyśrodków),odpowiedzialnościzainnych(„przekonywalimnie,
żeodpowiedzialnyczłowiekniepozostawiarodzinyinieucieka”280),czypoczuciaswoistegofatalizmu,lecztakżezprzekonania
odaremnościucieczki,wyrażonegom.in.przezżonęHerszaGaiła:„chłopiitaknaszłapiąiprzekażąNiemcom”281.
WśróduciekinierówzBrańskaznajdowałysięm.in.ChawaOkońzsiostrąibratem282orazChajaKaganzestarsząsiostrą
irodzicami;wcześniejzostalidoBrańskaprzetransportowanizoddalonejo15kmwsiPietkowo283.IcchakGrodzińskiżegnałsię
właśniezmatką,kiedyzaczęłasięstrzelaninawbrańskimgetcie,uciekłwięcprzezoknoiprzeskoczyłprzezdruty,przyokazji
„przerzucającmałegochłopca,którybłagałoratunek”—byłto8-letniJehoszuaGoldberg.Pobieglirazemdalej,weszli
dojakiegośgospodarza.„Jehoszuaodmawiałjedzeniaczegokolwiek,nawetpiciamleka,ponieważniebyłokoszerne.Twierdził,
żeprzestrzeganiekoszernościmożeuchronijegorodzinę,którapozostaławgetcie”284.ZDrohiczynaucieklim.in.Sara
Mężyńskazsiostrą,matkąijejbratem285,EfraimLedermanzbratem,siostrąirodzicami286.ZCiechanowca—EsterKlejnot,
rodzinadoktoraHipolitaBajera287,ArieChazanzlicznąrodziną288(jegostarszybratGerszonzostałzabitynamiejscuwczasie
ucieczki).
PodczastransportowaniaŻydówzgettawNarwidoBielskaPodlaskiegouciekłArieWachtzkilkoma
kolegami289.ZSiemiatyczwśródlicznychuciekinierówbyliJehoszuaKajles,ChaskielRozencwajg,ChaimMarmur290,jego
siostraDuba,któraprzeskoczyłaprzezpłotgettazlicznągrupąŻydów291,orazZwiWernerzmłodszymbratemBaruchem.
Dwajostatniwpobliskimlesienapotkali„grupękilkunastuŻydów,międzynimiżonęprezesaJudenratuwSiemiatyczach
Rozenzweiga,zcóreczką.Dołączylidonichjejwujisiostra,którzyucieklizpociągudoTreblinki”292.ZSiemiatyczzbieglitakże
SzoszanaFeldmanzrodzicamiitrójkąrodzeństwa,wujemijegocóreczką293CiporąorazRachelaLisogurski(zdomuKajles)
zmężem,córeczkąiprzewodniczącymsiemiatyckiegoJudenratuIsraelemRozenzweigiem294,atakżeHersz-LeibSmoluk295.
Ucieczkirzadkobyłyprzygotowane,anawetjeślijeplanowano,toostatecznieprzebiegaływatmosferzedeportacyjnego
chaosuipaniki—jaktarodzinyŻółtaków,któraprzygotowałasiędoopuszczeniagettawSiemiatyczach.Wnocyz1
na2listopada,uprzedzeniprzezpolicjanta,opuścilidom.Ojciecprzeciąłdrutykolczaste,synwybiegłzgetta,ojciecjednaknie
pośpieszyłzanim,gdyżniechciałiśćbezżony,tazkoleiczekałanaswoichrodziców,chłopiecczekałwięcnanichwszystkich.
Kiedynadranemzaczęłasięstrzelanina,wszyscysiępogubili,aSzyjauciekłdolasuz4-letniąkuzynką.Odnalazłichtamwujek,
potemdołączyliojcieciciotka.Resztarodzinyzginęła296.
RodzinaKajlesówiŻółtakówprzeddomemwGrodzisku,1935lub1936r.Sidney(Szyja)Żółtak(ur.1931)drugizprawejwpierwszymrzędzie
(USHMM,57737)
Większośćucieczekbyłaspontanicznąpróbąratowaniażyciaiwielekończyłosięniepowodzeniem.Inniuciekinierzywracali
dogett,zniechęcenifiaskiemposzukiwaniaratunkulubbydołączyćdopozostałejwgetcierodziny.ChaimMarmurwspomina,
żeokoło60uciekinierówzgettawSiemiatyczachwróciłopokilkudniach,boniepotrafiliznaleźćschronienia,ainniprzezdwa
tygodnieukrywalisięwpobliskimlesie,alezrezygnowani,samiwydalisięwręcepolicji,którazamordowałaichnacmentarzu
żydowskim297.
Jeszczeinnipoczątkowoniechcielilubniemoglisięratować,anastępniezmienializdanie.RywkaGruskinzSiemiatycz
uciekładopierozpociągudoTreblinki—wcześniejniechciałaopuścićrodziców.Wyskoczyłarazemz14osobamizwagonu
iwróciławokolicerodzinnegomiasteczka,gdziespotkałabrata.Tenrobiłjejwyrzuty,żezostawiłarodziców298.Natomiast
KałmenKrawiec,któryplanowałwyskoczyćzpociągu,napotkałopórswojejrodziny:„Surełe[7-letniasiostra]objęłamnie,
zaczęłamniecałowaćiprosić,żebymnieuciekał,żebymniezostawiłjejsamej.Byłemzojcem,matką,trzemabraćmi
isiostrzyczką.Mojamatkapodbiegładomnieipowiedziała:«niechcępatrzeć,jakzostanieszzabityprzyucieczce»”299.Krawiec
dojechałwrazzrodzinądoTreblinki,gdziewszyscyzginęli,aonuciekłzobozuwczasiepowstania.
Gdyuciekinierzypróbowalizorientowaćsięwsytuacji,rozpoznaćmożliwościizaplanowaćjakąkolwiekstrategię,obszar
opuszczonychgettbyłogołacanyzpozostawionychwartościowychrzeczy300ipenetrowanywposzukiwaniuukrywającychsię
jeszczeŻydów.WSiemiatyczach„żandarmi[…]rozstrzelali3młodychmężczyzn,którzynieopuściligettapodczaswysiedlania
iukrywalisię.Egzekucjitejdokonanonacmentarzużydowskim”.WWysokiemLitewskiemnatereniegettaschowałosiękilka
rodzinżydowskich(m.in.rodzinaRejfów301),leczzostaływykrytepomniejwięcejmiesiącu.ŚwiadkamizłapaniaŻydówbyło
wielumieszkańcówmiasteczka;jedenznichzeznałotymnastępująco:„dowiedziałemsięodkogoś,żenatereniegettaujęto
