Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
52
MaciejAbramowicz
sourcesqu’offrelediscours,Diderots’opposeauschématismemécaniquedu
monderomanesque,créédetoutespiècesetagencéselonlesusages.Lavéri-
dictionmiseainsienplacenesemesurepasparl’adéquationàunsystèmede
référence,commeceluidelaréalité,maiselleseconstruitauseindudis-
cours.Cen’estpaspourautantqu’iln’yaaucunrapportentrel’œuvreetla
réalitéambiante.Aufond,lavéridictionde
JacquesleFataliste
estunetrans-
positiondiscursivedelavéritédelavie.CommeleditJ.Smietanski:
ToutdansJacquesleFatalisteestconçupourdonnerlespectacle,parfois
étourdissant,delavie,pournousentraînerfollementàladécouvertede
l’homme,nonpasdel’hommeabstrait,maisdel’hommevivant.5
Seullefaitquel’œuvreprivilégiel’événementieletcondamnelesdescrip-
tions,qu’elleestconstituéed’unflotininterrompudediscoursdépourvude
divisionenchapitres,reflèteledynamismeetlacontinuitédelavie.Cette
véritésenourritd’hétérogénéité,deparadoxes,d’ambiguïtéetd’équivoque
etlescontradictionsqu’ellecontientnesontpasrésolues.Lehasardyjoue
unrôletrèsimportant,sanspourautantdeveniruneloid’airain.Lenarra-
teurduromanleformuleexplicitement:«lanatureestsivariée,surtout
danslesinstinctsetlescaractères,qu’iln’yariendesibizarredansl’imagi-
nationd’unpoètedontl’expérienceetl’observationnevousoffrissentle
modèledanslanature»(83).Cettevéritéestàlaportéedetous,maisper-
sonnenepeutsel’approprier.LorsqueJacquesetsonmaîtreexprimentdeux
conceptionstotalementopposéessurlesfemmes,lenarrateurdéclare:«ils
avaienttousdeuxraison»(28).Aufond,danslesiècledesphilosophesquia
vuparaîtreunnombreillimitédetraités,mémoires,discours,etc.,recourant
àlafictionquiprémunitcontretouteorthodoxie,Diderotasuproduireune
œuvrequi,sansêtrel’exposésérieuxd’unedoctrine,contientunepartde
sagessequilaplaceparmilesœuvreslesplusphilosophiquesdeleurépoque.
Summary
TheTruthof
JacquesleFataliste
Inhisnovel,
JacquesleFataliste
,Diderotmakesuseofacomplexstrategywhose
purposeistoauthenticateastruethestoryhe’stelling.Theprincipalelementofthat
strategyisidentifyinghissources.Theseincludethemaincharacter’sownreportand
theoraltestimonyofthepeoplewhowitnessedtheeventsreportedinthenovel.Occa-
sionally,thenarratorclaimsheisthepublisherofthemaincharacter’smanuscript.The
narrator’sroleinthenovelislimitedtoreportingfactsfromthepointofviewofan
objectiveobserver(hence,nopsychologicalanalysesordescriptivepassages).Charac-
teristically,nowandthen,thenarratorconfesseshisignoranceofsomedetailsofthe
worldheisdescribingorofthemotivesbehindthecharacters’actions.However,the
5J.Smietanski,
LeréalismedansJacquesleFataliste
,Paris,Nizet,1965,p.117.