Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
uświadomieniemujegozacofania,niewoliinędzy–anie
nazbrojnejinsurekcji,jakwdobieromantyzmu.Wtym
sensienadziejenaniepodległośćodsuwanebyłyprzez
pozytywistówwnieokreślonąidalekąprzyszłość42.Nie
zmieniatojednakfaktu,żewrzeczywistościmyślelioni
osobiewsposóbnawskrośromantyczny,uznającswoją
cierpliwąpracęwychowawcząz„ludem”zadopełnienie
„piorunowychczynów”,nawetjeśliwykorzystywane
środkibyłyterazinne43.
WkońcuXIXwiekudziałalnośćspołeczno-polityczną
podjęłynoweśrodowiskapolskiejinteligencji,
przynajmniejczęściowodystansującesięodprogramu
organiczników.Wichprzypadkuistotnanowośćpolegała
naodkryciuznaczeniapolitykiopartej
naupodmiotowionychmasach.Wtensposóbpierwsi
ideolodzysocjalizmuinacjonalizmustanęlidowyścigu
opolitycznąwyobraźnię„ludu”44.Mimożezczysto
teoretycznegopunktuwidzeniapodmiotemdziejówdla
socjalistówjestwłaśnie„lud”(klasarobotnicza),któremu
jakkolwiekdefiniowaneelitypowinnyustąpićmiejsca,
pierwsipolscywyznawcysocjalistycznejdoktryny,atakże
pionierzydziałalnościlewicowychpartiipolitycznych,
należelidointeligencji,nierzadkooziemiańsko-
szlacheckiejgenealogii45.Tenfaktsamwsobieniczego
oczywiścienieprzesądza,alestanowizachętędopewnej
podejrzliwości,szczególniewstosunkudotych
inteligenckich„radykałów”,którzyotwarciedeklarowali
chęćpołączeniakwestiiwyzwoleniaświatapracy
zkluczowądlaelit„sprawąnarodową”.Czyprzynajmniej
niektórenurtypolskiegosocjalizmuniepodległościowego
–wbrewgłoszonymdeklaracjom–niereprodukowały
paternalistycznychtendencjiobserwowanych
wśrodowiskachpozytywistów?
Inteligencjajestsilna,gdy„lud”jestsłaby,leczgdy
„lud”jestsłaby,inteligencjajestbezsilna.Takmożna
opisaćpodstawowąsprzecznośćrozdzierającąumysły
wszystkichtychsocjalistówniepodległościowych,którzy
pragnęliinstrumentalniewyzyskaćgniewi„siłę
uderzeniową”masnarzecz„narodowejsprawy”.
