Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PINACEAE–SOSNOWATE
8
CEDRUSMill.–CEDRł
Stalezielone,wyniosłeiczęstopotężnedrzewa;konaryzwykleszerokorozpostarte.P.długopędyobłeipodłużnie
spękane,krótkopędyprzynajmniejpoczęścizconajmniej2okółkamiliści,wyrosłychwnastępującychposobie
latach;pąkidrobne,stożkowate,tępenaszczycie.Li.nawyraźnychsterygmach(trzonkach);szydlaste,zostrym,
kłującym,bezbarwnymkończykiem.Kw.szyszeczkistercząpojedynczonaszczytachulistnionychkrótkopędów
-męskieiżeńskiezwyklenaodrębnychpędach;męskiedługie,przypominającygaro(ziarnapyłkubezworków
powietrznych),ażeńskiebeczułkowate,dużeitępenaszczycie;kwitnieniemamiejscejesienią.Szysz.dojrzewają
w2.i3.roku;łuskinasiennebardzoliczne,szerokie,stojągęstoiściślejednaprzydrugiej-powierzchniajajowatej
lubbeczułkowatejszyszkijestgładka,bołuskiwspierającesąukryte,niewidoczne;szyszkirozsypująsięnadrze-
wie,pozostawiającsterczącetrzpienie(jakwrodzajuAbies);nasionawzarysietrójkątne,skrzydełkoduże.(x=12)
Gat.-2,bliskospokrewnione,jedenwpn.Afryce,naCyprzeiBliskimWschodzie,adrugiwzach.
Himalajach;obydwawrażliweunasnamrozy,zwłaszczanawschodzie,najczęściejtylkojedenznichtuiówdzie
wuprawie.
Kultura-nazwa:łac.ncedrus”torzymska(zgr.nkédros”,wodniesieniudotychsamychdrzew)nazwacedrów,atakże
kilkuśródziemnomorskichjałowcówicedrzyka(Tetraclinisarticulata(Vahl)Mast.)orazotrzymywanychznicholejków
orazaromatycznego,wielcecenionegodrewnaiwykonanychzeńprzedmiotówłł.Dawnenazwypolskie:zawszencedr”.
CedruslibaniA.Rich.-cedrlibański.Drzewowojczyźniewys.do40m;koronazwykleszeroka,konary
wzniesionelubrozpostartełłł.P.długopędypoczątkowoniecoowłosionelubnagie.Li.dł.(0,5-)1-2,5(-4)cm.
Szysz.dł.5-12cm.
Wyst.-gatunekoporozrywanymzasięgu(2n=24),zróżnicowanynakilkaizolowanychprzestrzennieras
geograficznych,traktowanychobecniejakopodgatunki:subsp.libanizSyriiiLibanu;subsp.atlantica(Endl.)
Batt.etTrab.-cedratlaskizgórpn.Afryki;subsp.brevifolia(Hook.f.)Meikle-cedrcypryjski(łac.nbrevifolius”
=okrótkichliściach)zCypru,orazsubsp.stenocoma(o.Schwarz)GreuteretBurdet-cedrturecki(nłac.nste-
nocomus”=owąskiejkoronie,zgr.nsténos”=wąski+nkómē”=włos,peruka,broda,awprzenośni-listowie,
czylicałanczupryna”jednegodrzewa)zzach.Anatolii,zapewnenajbardziejodpornynamrozy.
Ogrody-cedrymogąbyćunasuprawianejedyniewnajlepszychwarunkachsiedliskowych;starsze,kilku-
dziesięcioletnieikwitnącedrzewasąnieliczne.DotejporynajczęściejspotykasięnależącydoC.libanisubsp.
atlantica-kultywar(Glauca’(łac.nglaucus”=niebieskawy,niebieskoszary),któryprzypominazdalekamodrzew
oniebieskawymzabarwieniu.
Zawrażliwszynamrozyodc.libańskiegouważanyjestcedrhimalajski-C.deodara(Roxb.exLamb.)G.Don(wjęz.hindi
nazwategodrzewatondeodar”,ndewdar”,zsanskr.ndevadaru”,atozndevas”=boski+ndaru”=drzewo,drewno),któryróżnią
odc.libańskiegom.in.długopędypoczątkowogęstoowłosioneiliściedł.>3cm;niektórejegoodmianyogrodowe,zwłaszcza
łAng.cedar,białorus.,ros.iukr.кедр,czes.cedr,lit.kedras,niem.Zeder,słow.céder.
łłokreśleniencedr”jestwwielujęzykachstosowanedlawieludrzewspozarodzajuCedrus,zwłaszczazrodzajówCalocedrus,Cha-
maecyparis,Juniperus,LibocedrusiTuja,aleidlawieluokrytozalążkowych.DlaprzykładuwRosjinsibirskijkiedr”oznaczaPinuscembra
var.sibirica;wSt.Zjedn.noregoncedar”toChamaecyparislawsoniana,nyellowcedar”-Cupressusnootkatensis,nredcedar”-Juniperus
virginiana,anwesternredcedar”-Tujaplicataitd.;mnogośćncedrów”prowadziczęstodobłędówwtłumaczeniuksiążekczyartykułów
prasowych.
łłłA.odyniectakwidziałcedrwparyskimJardindesPlantes:nCedrprześliczny[ł]gałęziepłaskiemiwarstwamiwznosząsiępara-
lelniejednenaddrugiemi”(Dzienniczekpodróży,1830-1832,[w:]MickiewiczianawzbiorachT.Niewodniczańskiego,J.odrowąż-Pieniążek,
red.,1989).
