Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PINACEAE–SOSNOWATE
10
błoniastych,zwykleszybkoopadającychliścipierwotnych;przyrostyjedno-,arzadziej-kilkuwęzłoweł;pąkiokryte
łuskami,ożywicowanelubbezżywicy,szczytowywspartyunasadykilkomabocznymi.Li.dwojakiegorodzaju:
nasiewkachinadługopędachroślindojrzałych-błoniasteliściepierwotnełł,tezawszepojedynczo,orazigłowate
liściewłaściwe,wnpęczku”po2,3lub5(wzależnościodgatunku,tylkowyjątkowopojedynczolubliczniejszeniż5;
powierzchniaigiełsumujesięnaprzekrojunpęczka”dokoła),tenakrótkopędach,usytuowanychpo1wpachwinach
liścipierwotnych,każdypękigiełotaczapochewkazwielubłoniastychłusek,trwałarówniedługojakigłyalbotylko
jedensezon;linieaparatówszparkowychzawszenawewnętrznych,płaskich-bocznychścianachliścia,aczasemteż
naścianiezewnętrznej(odosiowej,grzbietowej)-wypukłej,będącejwycinkiempowierzchniwalca;brzegiliścizwy-
kledrobnopiłkowane;wiązkiprzewodzące1lub2,akanałyżywiczne(1)2(Ż),przyskórcelubwmiękiszu,atylko
zrzadka-pomiędzywiązkami.Kw.nategorocznymprzyroście,męskieskupionewjegoproksymalnejczęści,
wmiejscukrótkopędów,wdośćluźnychszyszkach(ziarnapyłkuzworkamipowietrznymi);żeńskiewczęścidy-
stalnej,wmiejscubocznychpąków/długopędówłłł,wpostacimięsistych,zwykleostrozakończonychłusekzaląż-
kowychzebranychwzwarte,kulistaweszyszeczki.Szysz.walcowatelubjajowate,zwisająlubodstająodpędu;sie-
dzącelubnogonkowe”-naszypułach;łuskinasiennezdrewniałe,grube,naszczyciezcharakterystycznądlasosen
zgrubiałą,rombowątarczką(apophysis),najejkrawędzilub±pośrodkujejpowierzchniniewielkiezagłębienielub
drobna,brodawkowatawypukłość,czasemzkolczastymwyrostkiem-jesttopępek(umbo),któryprzedstawia
sobąto,cowfaziekwitnieniabyłonajbardziejzewnętrzną(ijedyniewówczaszcałejłuski-widoczną)częścią
łuskizalążkowejłłł
ł;łuskiwspierająceszczątkowe,częściowoprzyrośniętedonasiennych,ledwiewidocznenawet
wotwartychszyszkach.Szyszkidojrzewajązwyklew2.lub3.rokupokwitnieniuialbootwierająsięnagałęziach
-wkrótcepodojrzeniulubwyraźniepóźniej(np.ugatunkówpirofitycznych),alboopadająwcałości,znasiona-
mi,byrozluźnićsięi/lubrozpaśćdopieronaziemi;nasionazwyklezdługimskrzydełkiem,zwężającymsięku
szczytowi-skrzydełkoobejmujenasieniezdwustron,jakszczypce(ncążki”),alboteżnasieniejestprzyrośnięte
dojegołyżeczkowatejczęścinasadowej;czasemnasionaduże,orzeszkowate,bezskrzydełeklubtylkozwąskim,
szczątkowymskrzydełkiem.(x=12)
RodzajPinusłłł
łłdzielisięna2podrodzaje-PinusiStrobus,któreróżnim.in.wewnętrznabudowaliści(tyl-
ko1albo2wiązkiprzewodzące),orazto,czynasadyliścipierwotnychzbiegająpodługopędzie(wtedypęd
jestbruzdowany),czyteżnie(długopędwówczasgładki).
Gat.-ok.100,prawiewyłącznienapółkulipółnocnej(tylkojedengatuneknapołudnieodrównika,naSuma-
trze),przedewszystkimwklimacieumiarkowanym,alesosnysięgająnapółnocyKręguPolarnego,któryprzekra-
czam.in.P.cembravar.sibirica,P.pumilaiP.sylvestris,anapołudniu-popn.Afrykę,NikaraguęwAmerycePd.,
orazJawęiSumatręwAzji.WEuropierośniedzikokilkagatunków,zktórychnajbardziejrozprzestrzeniona
łZawiązkitakichdodatkowych,jednegolubdwu,okółkówpędówbocznychwidaćjużwfaziepąka,którymawówczaswdolnejczęści
dodatkowenrozgałęzienia”,jestnkilkupiętrowy”.
łłŁuskowateliściepierwotneszczególniewyraziściewidocznewczesnąwiosną,namłodych,rozwijającychsiędługopędach.
łłłWprzypadkuprzyrostuwielowęzłowegoszyszkiżeńskiemogąpojawićsięiwdolnych,ndodatkowych”węzłachprzyrostu.
łłł
łnUmbo”zwanyczasempopolsku,niefortunnie,piramidką-jegoformajestjednakzmiennajakludzkiegopępkaiwcaleniemusi
przypominaćwypukłej,zdefinicji,piramidy(→Ostrya).
łłł
łłSosnymajądoskonałąmonografiępióraG.Shawa,TeGenusPinus,wydanąw1914r.przezArnoldArboretumwSt.Zjedn.,która
mimoupływulatstanowiwzorzecklarownościwywodu,wdziękukonstrukcji,umiejętnościprzedstawianiacechistotnychinkluczowych”,
izwięzłości,azarazemkompletnościopisów;autorzilustrowałtekstwłasnymirysunkamipiórkiem(Shaw,botanik-pasjonat,poświęcił
siębadaniomnadroślinamidopieronaemeryturze,byłbowiemarchitektem-studiowałarchitekturęnaHarvardzieiwparyskiejEcole
desBeauxArts).
