Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
Dialektykioświecenia
instrumentalnościzewszelkimizbrodniamikapitalistycznychepok10.Wmiej-
scutymstajemyjużnaskrajupraktyczniebezdennejprzepaścifilozoficznych
rozważańdotyczącychtego,czymidlakogojestoświecenie.Sposóbujęciatej
kwestii,jakzawsze,awtymprzypadkuszczególnie,uzależnionyjestodteore-
tycznejispołecznejorientacji.Nieposługującsięterminologiąmarksistowską,
zarównoAdorno,jakiHorkheimerpozostająjednakwciążnateoretycznym
fundamenciefilozofiimaterializmuhistorycznego:epokihistoryczne,formacje
ikonkretneczasywiążąonizrozwojemkulturyiidei(ideologii),zfilozofią
danejepokiicałokształtemdanego,konkretnegomomentuhistorycznego.Pa-
rafrazującAlthussera,którytwierdził,żefilozofiajestwalkąklaswteorii11-
AdornoiHorkheimeruznająpogląd,żefilozofowieiideologowiemająmoc
iwprostpolitycznąsiłęsprawczą,wywierająprzytymkonkretnywpływna
rzeczywistość.Uzależnieniodczasówpolitycznychsąjednocześnieczęścią
panującychformacjiiniemożnaichoceniaćwoderwaniuodstosunkówwła-
dzy,któreichokreślająiktórecharakteryzująteczasy.Wtymsensiewszelcy
wytwórcyformideologii,takżefilozofii,odpowiadająjednocześniezatworzo-
neprzezsiebieteoretycznetwory,którepotemwykorzystywanesąprzezsiły
społeczne-niejednokrotniemroczne,złe,któreczęstoteżdziałajązupełnie
inaczejniżpierwotniebyłotozamierzone.Napewnoniemajednakżadnej
neutralnejprzestrzeniwrodzajuwyrwanejpozaczasparyskiejkawiarni:bez-
piecznejprzystanidlaklasykówfilozofiioświeceniowej.Dlafilozofówiteore-
tykówwogóleniematakichprzystani,boichprodukcjaintelektualnajest
przecieżczęściąprocesuformacyjnejreprodukcjispołecznej.Jestduchową
produkcjąsystemowychhierarchiiwładzy,któradziejesięwprzestrzenipozna-
nia.OskarżenieAdornaiHorkheimeraskierowaneprzeciwkooświeceniu-epoce
jestrównieżbezapelacyjnieoskarżeniemkierowanymprzezcałąfilozofięoraz
tradycjęmarksistowską.Jestgłębokimoskarżeniemskierowanymjednocześnie
inaraz:przeciwkomieszczaństwuiwytworzonemuprzezniesystemowi(real-
nie:kapitalizmowiijegospołeczeństwumasowemu,któreteżostateczniezro-
dziłofaszyzm),jakrównieżprzeciwkomieszczańskimfilozofom-czyliprosys-
temowejfilozofiiiideologiirealnejepokioświecenia.Jeślibowiembędziemy
traktowaćoświeceniejakoepokęiczashistorycznyzwiązanyzpoczątkującym
kapitalizmem,tozewspółczesnej-politycznejperspektywyjestonoabsolutnie
niedoobronyinależyjewyłącznieiniezwłocznieodrzucić.Mówimyprzecież
oczasachimperializmów,kolonializmów,wszelkichmożliwychzbrodni
10Takijestnp.nurtsocjalizmukantowskiegoreprezentowanywPolsceprzezMarię
Szyszkowską.
11L.Althusser,PhilosophyasaRevolutionaryWeapon,online,https://www.marxists.
org/reference/archive/althusser/1968/philosophy-as-weapon.htm[dostęp:22.06.2020].
