Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
Dialektykioświecenia
bagatelizowanyiodkładasięgonapółkę.Awłaśniestądpłynądalsze,teore-
tycznenaukidlafilozofówpozostającychwciążpostroniemarksistowskich
krytyksystemukapitalistycznego.MaxHorkheimernatrwałepozostawałbo-
wiemotwarcieprzystanowisku,żefaszyzmtota„prawdziwa”,odkrytatwarz
współczesnegosystemukapitalistycznego.Jegozdaniem,kompletnąiluzją
ioszustwemjestjednocześniewiarawnieskończonyprogreskapitalizmu18.
Frankfurtczycypodobnieocenialirównieżoświecenie.Wichprzekonaniupo-
siadaonotesamewady,któremieściwsobieutopiakapitalistyczna-zawie-
rającateżjednocześnieutopięoświeceniową,historyczniepoprzedzającąpo-
wstanienowoczesnegoiumasowionegospołeczeństwakapitalistycznego.
Utożsamienieepokioświecenia(realnie:jejrezultatów)zkapitalizmemto
prawdopodobnienajbardziejnewralgicznymomentteoriiautorówDialektyki
oświecenia.Należyjednakodpowiedniogozinterpretować.Mamytubowiem
doczynieniazmomentemwewnątrzzłożonegoprocesu.Niejesttoatakwy-
mierzonyzzamiarempogrzebaniazmistyfikowanegoprzeciwnikaanipragnie-
niezanegowaniawszelkichoświeceniowychzdobyczy.„Antyoświecenie”
znajdujetudlasiebiegłębokohistoryczneuzasadnienie,mateżmiejscena
zniuansowanejpłaszczyźniefilozoficznychrozważań.WytknięcieImmanuelo-
wiKantowi,żejegometodajestćwiczeniemtechnicznymiżemożebyćuży-
tecznadlakażdejwładzyorazwzasadniczokażdymsystemiepanowanianie
oznaczaanidlafrankfurtczyków,aniwprawdzie,żecałąjegofilozofięnależy
pogrzebać.Trzebająjednakwłaśniezniuansować,usytuowaćiwpisaćwfilo-
zofię,rozumianąjakohistoriakrytykifilozofiiihistoriamyśli.Następniezaś,
wśladzawskazaniamimaterializmu,wyprowadzićzdziecięcejchoroby
oświeceniowców.Istniejebowiemkonkretnymoment,wktórymjużnawet
wsamymporządkuoświeceniowymmożliwośćrealizacjioświeceniowych
celów/dóbrwspólnych(oczywiścietych,którewciążbyśmyjakotakieocenia-
li)przepada.Jesttomoment,wktóryminteresykapitalizmuikapitalistyczne-
gospołeczeństwatotalnieadministrowanegoniesąjużzbieżnechoćbyzpod-
stawamimyśleniapozytywnego-przykładowo,zpostulatamibiologicznego
przetrwanialudzkości.Oświeceniepodążakusamozagładzie,ponieważsamo-
dzielniewyzwalasiłynegująceporządkiwczesnokapitalistyczne:monopole
ioligopole.Ajednak-mimoszerokościkrytykoświeceniaizwiązanegoznim
procesusubiektywizacjirozumu-AdornoiHorkheimernietęskniąwcaleza
tym,cominione.Ichzdaniemprawdziwiikonsekwentnioświeceniowcynie
mająnatomiastwyjścia-musządostrzecswepołożenie-uwikłanieistaćsię
18H.Walentowicz,Tęsknotazalepszym:historiozofiaMaxaHorkheimera,Warszawa:
WydawnictwoNaukoweScholar,2004,s.107.
