Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
1.1.Klasycznywyrazprawdy
DialogInnychalboinnemonologi
Wyrazprawdy,uważanydziśzaklasyczny,podawanyjestnajczęściejzapomo-
cązwięzłejformuły,którąśw.TomaszzAkwinuprzytaczałzaIzaakiemBen
Salomem,lekarzemifilozofemżydowskim,żyjącymwEgipciewIXwiekupo
Chrystusie:„Veritasestadequatiointellectusetrei,secundumquodintellctus
dicitessequodestvelnonesseguodnonest”.Wtłumaczeniunajęzykpolski:
„prawdajestzgodnościąintelektuirzeczy,kiedytointelektorzeka,żecośjest
ifaktycznietocośjest,lubżecośniejestifaktycznietocośniejest”(por.Krą-
piec1988,s.169;Siemianowski1986,s.39)1.Choćwtejpostaciklasyczna
odpowiedźnapytanieoprawdępojawiasiędopierowśredniowieczu,jejwy-
kładniadojrzewaławatmosferzeintelektualnychdysputstarożytnejGrecji2ibez
zbytniejprzesadymożnapowiedzieć,iżdominowałaonawmyślieuropejskiej
przeznastępnychkilkanaściestuleci.
Aniprostota,anijasnośćscholastycznegookreślenia,czymjestprawda,nie
mogłyzadecydowaćojegotrwałości,skorookazująsiępozorneprzybliższym
przyjrzeniu3.Jasnościnieznajdujesiębowiemaniwtedy,gdychcesięzrozumieć,
naczympolegazgodnośćmyślizrzeczywistością,mającastanowićistotęprawdy,
aniwtedy,gdypowiesięotejzgodności,żejestidentycznościąlub,innymrazem,
podobieństwemtego,copomyślane,doprzedmiotumyśli.Dalekieodprostotysą
takżepróbyzrozumienia,jakcoś,cozeswejnaturywydajesięzasadniczoróżne,
możebyćjednocześniedosiebiepodobne:niematerialnamyśldomaterialnej
rzeczywistości,jaki,wnastępnejkolejności,próbywykazaniaowejzgodności.
„Jeżeliktośchciałbysięprzekonać,czypewnamyślczyteżtwierdzeniezgodne
jestzrzeczywistością”–pisałK.Ajdukiewicz,przywołującpoglądystarożytnych
sceptyków–„tomusiałbywtymceluznaćnietylkotęmyśl,lecznadtowiedzieć,
jakajesttarzeczywistość”(por.Ajdukiewicz1948,s.20).Zadanietakiebywa
tylkoczasemproste,jakwtedy,gdy„odpowiedniośćnaszychmyślijesttylko
zwykłympowtórzeniemporządkujużustalonego,gdynaszawypowiedźniczego
nieodkrywa,niczegonowegoniemówi,zniczymniepolemizuje:deszczpada,
ścianajestbiała.Zchwilągdywychodzimypozateprawdyzwyczajneileniwe,
1WujęciuR.Ingardenaklasycznaformułaprawdywyrażasięstwierdzeniem,iżsądjestpraw-
dziwy,jeżelistanrzeczywyznaczonyprzezjegotreśćzachodziniezależnieodistnieniasądu,
wobrębietejdziedziny,wktórejsięgoumieszcza(por.Ingarden1957,s.374).Zkoleiwujęciu
A.Tarskiego,doktóregowielokrotnieodwoływałsięK.R.Popperwswychdociekaniachnatemat
prawdy,brzminastępująco:„dladowolnegop.–<p.>jestzdaniemprawdziwymwtedyitylko
wtedy,gdyp.”(por.Tarski1995,s.22).
2Cooczywiścienieoznacza,żewszyscymyślicielestarożytnejGrecjibylidoniejprzywiązani.
Przykładowo,poglądyzbliżonedowyrażanychwklasycznejformuleodnaleźćmożnawmyśliPar-
menidesa,jednakjużsofiści,m.in.Protagoras,stanowczojeodrzucali.Ponownieodżyjądziękina-
ukomSokratesaiPlatona(por.Stróżewski1992,s.76).
3M.Krąpiecjestnawetzdania,żeniemachybawhistoriifilozofiibardziejspornegoproble-
mu,jakrozumienieklasycznejdefinicjiprawdy(por.Krąpiec1988,s.169),aB.Allendodaje,że
definicjata,choćczasemuważanazaoczywistą,jesttakądopóty,dopókiniepoddasięjejrefleksji
(por.Allen1994,s.27).
