Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ROZDZIAŁ1
sięodmiennymikryteriamimoralnegowartościowania1.Ci,którzy
zajmująpodobnestanowisko,sadzązazwyczaj,iżważnezmoralne-
gopunktuwidzeniasposoby,najakieobapojęciamogąbyćzesobą
związane,sąwyczerpującoprzedstawionejedyniewdwóchteoriach:
teleologicznejideontologicznej.Niemożnawtymmiejscuomówić
nawetpodstawowychróżnic,jakiepomiędzynimiwystępują,gdyż
wymagałobytoanalizyprzekraczającejwąskieramyniniejszychroz-
ważań.ŻebysparafrazowaćwypowiedźThomasaNagela,możnasię
jednakpokusićokrótkieporównanie,mającjednocześnienadziejęna
powszechnązrozumiałośćużytegoskrótumyślowego.Moglibyśmy
powiedzieć,żeteleologicznekoncepcjemoralnezakładają,iżnajważ-
niejszyjestzawszewzglądnadobrolubzłotego,cosięstanie.Zde-
ontologicznegopunktuwidzenianatomiastabsolutnepierwszeństwo
mawzglądnapowinnośćbądźsłusznośćtego,cosięczyni2.Zwią-
zekobuteoriirazjestściślejszy,razluźniejszy,awszystkozależyod
przyjętegostopniawzajemnejzależnościdobraiobowiązku.Należa-
łobypowiedzieć,żesąonesobiebliższe,gdyichzwolennicyuznają,
iżżadnezprzyjmowanychwichramachpojęćniemożebyćokreślo-
neniezależnieoddrugiego,natomiastoddalająsię,gdyzwyciężapo-
glądprzeciwny.Zobaczmytonakonkretnychprzykładach.
NaprzykładHastingsRashdallnależydogronafilozofów,dlaktó-
rychustalenieprawidłowychkryteriówtego,codobreizłe,jestjedy-
nymzadaniemetyki3.Inninatomiast,jakchoćbyGeorgeMoore,mimo
iżuznająprzydatnośćmoralnegodobradodefiniowaniaobowiązku,nie
uważają,abysensownebyłozajmowaniesięokreślaniemtego,cojest
obowiązkowebądźsłuszne4.Zdrugiejstronyniektórzydeontologowie
zajmująstanowiskobardziejsprzyjająceporozumieniuiodrzucająje-
dyniepogląd,żemożnaokreślićdobroniezależnieodsłuszności.Przy-
8
1„Słusznośćidobrotodwanaczelnepojęciaetyki(…).Strukturateoriietycznej
jestwznacznymstopniuwyznaczonaprzezsposób,wjakidefiniujeonaiłączytedwa
pojęciapodstawowe”,J.Rawls,Teoriasprawiedliwości,tłum.M.Panufnik,J.Pasek,
A.Romaniuk,Warszawa1994,s.39.
2T.Nagel,„Wojnaimasakra”,[w:]Pytaniaostateczne,tłum.A.Romaniuk,
Warszawa1997,s.72.
3H.Rashdall,TheTheoryofGoodandEvil,Oxford1924,t.I,s.135–138,
188–194,266–269.
4G.E.Moore,Zasadyetyki,tłum.C.Znamierowski,Warszawa1919,rozdz.V;
orazEtyka,tłum.Z.Szawarski,Warszawa1980,rozdz.5.KwestiętęomawiaH.W.B.
Joseph,SomeProblemsinEthics,Oxford1931,s.17–18,E.F.Carritt,TheTheoryof
Morals.AnIntroductiontoEthicalPhilosophy,Oxford1928,s.69–76,atakżeA.C.
Ewing,TheDefinitionofGood,London1966,rozdz.5.
