Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
łączysięzwykorzystaniemtejinformacji.Poszczególnedziedzinybiologiizajmująsięróżnymizagadnieniami—genetykakoncentrujesię
nasamejinformacji,abiologiarozwojunajejwykorzystaniu.Wrzucającdziedzicznośćirozwójdojednegoworka,uczenidługoniepotrafili
postawićpytań,któremogłybypoprowadzićichwstronęrozwikłaniatajemnicydziedziczności,choćodzaraniacywilizacjiZachodu
podejmowanebyłypróbyrozwiązaniatejzagadki.
JużstarożytniGrecy,wtymmiędzyinnymiHipokrates,interesowalisiędziedzicznością.Towtedypowstałateoriępangenezy,która
zakładała,żestosunekpłciowyłączysięzprzeniesieniemminiaturowychczęściciała:„włosów,paznokci,żył,tętnic,ścięgienikości,choć
niewidocznych,boichcząstkisątakmaleńkie.Rosnąc,stopniowooddzielająsięodsiebie”.Ideataprzeżyłarenesanswdrugiejpołowie
dziewiętnastegowieku,kiedytoCharlesDarwin,desperackopragnącznaleźćpoparciedlaswojejteoriiewolucjinapędzanejprzezdobór
naturalny,postanowiłposłużyćsięhipoteządziedzicznościizaproponowałzmodyfikowanąwersjępangenezy.WujęciuDarwinakażdy
narząd—oczy,nerki,kości…—wytwarzałruchome„pączuszki”,któreznajdowałysięwnarządachpłciowychibyływymienianewczasie
kopulacji.Darwinsądził,iżorganizmprodukujeowe„pączuszki”przezcałeżycieirównieżcechy,którerozwinęłysięjużponarodzinach,
jakwydłużenieszyiżyrafyspowodowanesięganiempoliściedonajwyższychgałęzi,mogąbyćprzekazywanenastępnemupokoleniu.Jak
naironię,abypoprzećswojątezęodoborzenaturalnym,DarwinsięgnąłdoteoriidziedziczeniacechnabytychJean-BaptisteLamarcka
—tejsamej,którejpóźniejszeobaleniezawdzięczamywdużejmierzewłaśniedarwinowskiejteoriiewolucji.Odwołującsiędotejbłędnej
teoriidziedziczności,Darwinnieprzestałwierzyćwdobórnaturalnyjakowiodącąsiłęewolucji,przypuszczałjednak,żedziałaonawedług
zasadpangenetycznych.GdybyznałpraceMendla(choćtenopublikowałwynikiswoichbadańwkrótcepoukazaniusiędzieła
Opowstawaniugatunków
,Darwinnigdyonichniesłyszał),byćmożeoszczędziłbysobiewstyduiniepromowałniektórychpomysłów
Lamarckanawetjeszczepodkoniecżycia.
Podczasgdyzgodniezteoriąpangenezyembrionjestzłożonyzzespołumikroskopijnychczęści,konkurencyjnewyjaśnieniezwane
„preformacjonizmem”kwestię„składania”istotyżywejzjakichkolwiekczęścizupełniepomija.Zwolennicytejszkołyprzyjmowali,żealbo
jajo,alboplemnik(któreznichdokładnie,pozostawałokwestiąsporną)zawierakompletną,wpełniukształtowanąistotęzwaną
homunkulusem,rozwójzaśpolegapoprostunajejwzroście.To,coobecnienazywamychorobągenetyczną,preformacjonizmtłumaczył
naróżnesposoby—czasamijakoznakboskiegogniewulubzłośliwościdemonówczydiabłów,czasemjakorezultatniedostatkubądź
nadmiaruojcowskiego„nasienia”,niekiedyjakokonsekwencję„nikczemnychmyśli”ciężarnej.(Właśniezpowoduwiary,żewadypłodu
mogąwynikaćzniezaspokojonychpragnieńmatki,któreprzyprawiająjąostresifrustrację,Napoleonwydałdekretzakazującykarania
kobietwciążyzadrobnekradzieże).Rzeczjasna,żadnaztychkoncepcjinieprzyczyniłasiędolepszegozrozumieniaistotychorób
genetycznych.
Jużwpierwszychdekadachdziewiętnastegowiekudziękilepszymmikroskopomuczenimogliwykazaćbłędnośćzałożeń
preformacjonizmu.Jakkolwiekuważniebysięniewpatrywaliwokular,niedałosiędostrzecżadnegomaleńkiegohomunkulusazwiniętego
wplemnikualbokomórcejajowej.Koncepcjapangenezy,choćpowstaławcześniej,przetrwaładłużej—utrzymywano,że„pączuszki”
sąpoprostuzbytmałe,bymożnajebyłozaobserwować.OstateczniejednakobaliłjąAugustWeismann,wykazując,żedziedziczność
poleganaciągłości„plazmyrozrodczej”międzypokoleniami,azatemzmianyzachodząceworganizmieosobnikawczasiejegożycianie
mogąbyćprzekazanenastępnympokoleniom.(Niedotyczytooczywiściekomórekpłciowych).Eksperyment,jakimposłużyłsięWeismann
dlapoparciaswojegotwierdzenia,byłprosty,polegałbowiemnaobcinaniuogonówkilkupokoleniommyszy.Zgodniezdarwinowską
wersjąpangenezyokaleczonemyszypowinnywytwarzać„pączuszki”bezogona,azatemichpotomstwoposiadałobyówtylnyprzydatek
wbardzoograniczonejformiealbobyłobygozupełniepozbawione.Eksperymenttymczasemwykazałjednoznacznie,żeogonek
niezmienniepojawiasięwewszystkichkolejnychpokoleniach.Takpangenezaznalazłasięnaśmietnikuhistorii.
GenetykaprzedMendlem—homunkulus,czyliminiaturowa,wpełniuformowanaistotaludzkaukrytawgłówceplemnika.
GregorMendeljakopierwszydoszedłdowłaściwegorozwiązania.Niestety,podkażdymwzględembyłonsłabymkandydatem
nagwiazdęświatanauki.UrodziłsięwchłopskimgospodarstwienatereniedzisiejszejRepublikiCzeskiej.Doskonaledawałsobieradę
wparafialnejszkole,awwiekudwudziestujedenlatwstąpiłdozakonuaugustianów.Ponieważjakoparafialnykapłanponiósłkompletne
fiasko—obowiązkiduszpasterskiesprawiły,żeprzeżyłzałamanienerwowe—spróbowałszczęściawuczeniu.Wszystkowskazywało,
żemaszansebyćdobrymnauczycielem,jednakżebyzdobyćuprawnieniapozwalająceuczyćwszystkichprzedmiotów,musiałzdać
egzamin.Oblałgo.KlasztornyprzełożonyMendla,opatNapp,wysłałgowięcnaUniwersytetWiedeński,gdzieMendelcałymidniamikuł
dopoprawki.Wydawałosię,żebędziedobrymstudentem(interesowałagozwłaszczafizyka),alemimotoporazkolejnyniezdał
egzaminów.Przezcałeżycienieosiągnąłstanowiskawyższegoniżnauczycielwpodrzędnejwiejskiejszkółce.
Okołoroku1856,nakłonionyprzezNappa,Mendelprzystąpiłdoeksperymentówzzakresudziedziczenia.Postanowiłzbadaćkilkacech
grochu,któryhodowałnagrządcewprzyklasztornymogrodzie.Dziewięćlatpóźniejwdwóchwykładachprzedstawiłswojewyniki
miejscowejspołecznościinteresującejsię„historiąnaturalną”,arokpóźniejopublikowałjewlokalnymbiuletynienaukowym.Jegopraca
byłaznakomita—eksperymentydoskonaleopracowaneistarannieprzeprowadzone,aanalizawynikówpomysłowaiwnikliwa.
DoprzełomuprzyczyniłosięzapewnezdobytewWiedniuwykształceniefizyczne—wprzeciwieństwiedoinnychwspółczesnychsobie
biologówMendelzająłsięproblememrównieżodstronyilościowej.Nieograniczyłsiędostwierdzenia,żewwynikukrzyżowaniaroślin
okwiatachczerwonychibiałychczęśćroślinpotomnychmabiałe,aczęśćczerwonekwiaty,aledodatkowoobliczyłproporcje,zdając
sobiesprawę,żestosunekliczbyosobnikówokwiatachczerwonychiokwiatachbiałychmożemiećsporeznaczenie.Ioczywiściemiał
rację.Mendelwysłałkopieswojegoartykułudouznanychuczonych,cijednakzupełniegozignorowali;próbyzwróceniauwagiszerszej
społecznościnaukowejnauzyskanewynikispełzłynaniczym.Napisałzatemdojedynegoliczącegosięnaukowca,któregoznałosobiście
—dobotanikaKarlaNägeliegozMonachium—zprośbąopowtórzenieswojegoeksperymentu,dołączyłnawetdolistu140starannie
