Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MIEJSCEKATEGORIIWYBORUWEKONOMICEINSTYTUCJONALNEJ
typyjednostek.Przypomnę,zewielkiuczonyMaxWeberwyróżniałcztery
rodzajeracjonalności.Pierwszy–celowo-racjonalny(Zweckrational),kiedy
jednostkadążydoosiągnięciaskalkulowanegoefektu,drugi−celowo-wartoś-
ciowy(Wertrational),motywowanywewnętrznymiprzekonaniamijednostki
związanymizetyką,religiąlubestetyką,przyczymjednostkaniemusiliczyć
nasukces,trzeci–emocjonalny,podwpływempewnychuczućiczwarty
–tradycjonalny,opartynaprzyzwyczajeniu.Weberkorzystałztychujęćprzy
konstruowaniukoncepcjitzw.idealnychtypów,którewhistoriimyśliekono-
micznejisocjologicznejznalazłypoczesnemiejsce.
Ekonomikainstytucjonalnaprzyczyniłasięwznacznymstopniudo
upowszechnieniapojęciaracjonalnościograniczonejalboraczej–skrępowanej,
jaktowynikazangielskiegookreśleniaboundedrationality.Nietrudnozgodzić
sięztezą,żewmodelu„człowiekawybierającego”itopojęciejestistotne.
Chodziprzecieżokoncepcjęracjonalnościjednostkiograniczonejprzezpo-
siadanąinformacją.Toonalimitujepotencjałpoznawczyjejrozumuinarzuca
granicepotrzebnegoczasu,jakrównieżwymuszaredukcję(uproszczenie)
warunkówdobrego,dającegosatysfakcję,alenieoptymalnegorozwiązania.
Koniecznajestwiększapokoraizgodanadopuszczeniedoanalizyspecjalistów
odheurystyki.
Tylkowdążeniudozasygnalizowaniazagadnieńuzupełniającychwątki
metodologicznekategorii„wybór”przypomnędwapojęcia−racjonalnejigno-
rancjiorazirracjonalności.Obamająjużbogatąliteraturęnaukowąipopularno-
naukową.
Opojęciupierwszymmożnamówić,żejesttowkładmyśliekonomicz-
nej,gdyżracjonalnaignorancjaoznaczapoprostuuzasadnionąrachunkiem
kosztówrezygnacjęzposzukiwaniastosownejinformacjiwceluichporówna-
niazwielkościąkorzyścizwyboru.Czasemuogólniasiętenzapispodkreślając
sytuacjęnieopłacalnościprocesuuczeniasię,zdobywaniakosztownejwiedzy
przedmiotowej.Natomiastoirracjonalnościnajwięcejmówiąfilozofowie
ipsycholodzy,przyczymnietylkojakooprostymprzeciwieństwieracjonal-
ności.Chodzituopoglądlubpostawęumysłową,przekonanie,żeistnieją
imogąmiećwysokąwartośćpoznawczątakieśrodkidostarczającewiedzy,
którejtreściniemożnasformułowaćlubsprawdzić.Wdyskusjachusiłujesię
unikaćskrajnychocenpejoratywnychgłoszonychpoglądów.
Przejścieodprezentacjiracjonalnościindywidualnejdoracjonalności
kolektywnejniewymagaszczególnychzabiegów,podobniejakprzykonfron-
tacjiindywidualizmuzholizmem.Wspólnotyicałespołeczeństwarozwijają
własne,alternatywneukładyipodejmująwybory,któremogąbyćracjonalne
29