Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
AleksanderWojciechMikołajczak
rzymskichużytkownikówiprzestałybyćwyłącznymatrybutemskrybów,stały
sięnarzędziamiwyrażaniaosobistychmyśliiuczuć.Zrazuuważanotozaniezbyt
poważnezajecie,rezerwującjenaotium-czasprzeznaczanynaprywatnezajęcia,
okazałosięjednak,żekognitywnefunkcjetychprzyborówprzydająsiętakżewne-
gotium-sferzedziałalnościpublicznej.Podczasprzygotowywaniasiędooracji
możnabyłowszaknotowaćcisnącesiępodstilussłowa,apotem,odwracającgo,
drugimspłaszczonymkońcemwymazywaćjezwosku,zmieniającichsenslub
formę(Small,1997,129-133).
OtakimużyciupisarskichnarzędziświadczyłozachowanieGajusaWeresa,
byłegonamiestnikaSycylii,podczasprocesu,którywytoczonomuw70roku
przedChr.ozdzierstwo.OskarżającygowówczasCyceronchwaliłsiębowiem,że
osaczonyjegozarzutamipodsądny:nByłcałkiemprzestraszonyizdenerwowanył
apotemprzyłożyłdoswoichzapiskówtępąstronęrylca”(Cyceron,Mowaprze-
ciwWerresowi,2.2.41(101)).Oznaczato,żepospieszniezacząłjewymazywać,
najwidoczniejuznawszy,żeprzychodzącemudogłowykontrargumentysązbyt
słabe,bysprostaćcycerońskiejelokwencji.
Oilejednakwkulturzerzymskiejniedopomyśleniabyło,byktośodczytywał
swewystąpienie,toobyczaj-jakwidać-dopuszczałrobienienotatekikorzystanie
znichpodczasoracji.Sytuowałotorylceiwoskowetabliczkiwprzestrzenimiędzy
słowempomyślanymawypowiedzianym,któreprzejściowykształtotrzymywało
wpierwnawosku,bydopieropotemzyskiwaćtrwałąformę.DlategoCycerondyk-
towałswemowyniewolnikowioimieniuTiro,którystenografowałjenatabliczkach
specjalnymiznakami(tzw.nataeTironianae)ipodokonaniukorekty,trzcinowym
pióremzapisywałjenapapirusowychkartach(Wikarjak,1976,142-144).
Przemożnywpływużyciestilusówiwoskowychtabliczekwywarłojednak
takżenałacińskąpoezję,którasłabiejniżuHellenów(dziedzictwoHomera)za-
korzenionabyławtradycjioralnej,abardziejnastawionanapiśmiennąekspresję.
Wynikałotozewspomnianego,formalizmurzymskiejkultury,którysprawiał,że
nawetwzabawiezmuzamisłowowymagałopoważnegotraktowania.Tegoro-
dzajudążnośćdopiśmiennejakrybiidostrzegamynaprzykładuHoracego,który
kierujepodadresempoetyLucyliuszakrytykęniedbałejformyjegowierszy,ra-
dząc:nCzęstorylecodwracaj,jeślichceszpisaćutworygodneponownejlektury”
(Horacy,Satyry,ks.I10,72-73-przeł.A.W.M.).Należytorozumiećjakozachętę
dousuwaniazwoskuniedopracowanychwersówipisemnegoichpoprawiania,by
mogływzbudzićzachwytpubliczności.
Możnazatempowiedzieć,żewłaściwościrylcówitabliczekukształtowały
publiczno-prywatnycharakterrzymskiejpiśmienności,coniepozostałozkolei
bezwpływunaichkonstrukcjęiwygląd.Wstosunkudotegorodzajugreckich
przyborówdokonanenadTybremichudoskonaleniadotyczyłygłównietabulae
(wmniejszymstopniustilusów),którepróczformydyptykuzyskałyterazpostać
AdamMickiewiczUniversityPress©2021
