Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
CzęśćI.Lekturypodwójne
którzyswojetematyczęstoczerpiązdoświadczenia(jakwiększośćpisarzy
zresztą),nierzadkozbiografiiswojejiswoichprzodków(np.Mercedes-Benz,
opowiadania).OpowieśćodwuletnimpobycieCastorpawGdańsku,Gdańsku
wprawdzieniemieckim,alezpierwiastkiempolskimikaszubskimniemogła
tegoniewykorzystać.Wpierwszymrozdziale,wktórymopisanajestpodróż
statkiemzHamburgadoGdańskairozmowachztowarzyszamistołu,zde-
rzaodrazudwieświadomości:twardąkolonialnąpostawępastoraGropiusa
(którydwadzieścialatpracowałjakomisjonarzwkrajachAfryki,aioeks-
pansjiNiemcówwEuropiewypowiadasięwkolonialnymtrybie48)idobitnie
postkolonialnąorientacjęholenderskiegokupcaKiekernixa,dalszeprzykłady
sąjużtylkopraktycznymićwiczeniamidlaCastorpa,któryjest–jakuTomasza
Manna–pilnymuczniem,mającymdoodrobieniapewnezadaniaedukacyjne
icywilizacyjne.KrytykaKiekernixajestniemalklasycznymprzykłademwspół-
czesnejświadomościpostkolonialnej,któralubiodwracaćrole.Jestto,moim
zdaniem,dobryprzykładświadomiekonstrukcyjnegowykorzystaniateorii
postkolonialnej.Takżewjegonajdalejchybaidącymznaczeniutranslacyj-
ności.Otóżwielubadaczypostkolonializmu(HomiBhabha,GayatriSpivak,
EmilyApter,DorisBachmann-Medick49)zapierwszązasadęjakiejkolwiek
kulturyprzyjmująjejhybrydowość,wymieszanie,strukturalnąnieczystość,
zaśprocesykolonizacyjnezadoświadczenieprzekładukulturowego,wktó-
rymkulturypanainiewolnika(odpowiedniohegemonaisubalterna,kolo-
nistyikolonizowanego,zwycięzcyizwyciężonego)wzajemniesięprzenikają
choćbywpostacimimikryopisanejprzezBhabhę,atakżedlatego,żekonse-
kwentneinieustannepraktykowanieroliniewolnikaczyrolipanajestzwyczaj-
niezbyttrudne(znakomityopistegodoświadczeniadałNaipaulwpowieści
Zakrętrzeki).CastorpwpierwszychdniachswojegopobytuwGdańskujest
nieconajeżony,zniesmaczonyinnymporządkiemtegoHWschodu”,miasto
budziwnimnieufność(nawetbieliznęwysyładopraniadoHamburga),lecz
zczasemulegajegourokowi:wcharakterystycznysposóbdajesięuwieść
słowiańskiejhistoriiWandyPileckiejiRosjanina,rowerowymwycieczkompo
Kaszubach,aniealkoholowymlibacjomlubgrupieWandervogel–wobu
48HWeźmyjednakzaprzykładnaszniemieckinaród.SpóźniliśmysięwAzjiiAfryce,prawda.Ale
nawschodzieEuropy?Odseteklatniesiemyprawo,ład,harmonięsztukiitechnikę.Gdyby
niemy,Słowianiedawnopopadlibywanarchię.Todziękinaszymdobrodziejstwomznajdują
swojemiejscewrodzinie,którejnaimięcywilizacjaikultura”,w:P
.Huelle,Castorp,dz.cyt.,
s.22.Dodajmy,żerównieżwujTienappel,prawnyopiekunCastorpa,odradzamuwyjazddo
Hkrainychaosu”.
49Zob.DorisBachmann-Medick,Culturalturns.Nowekierunkiwnaukachokulturze,tłum.
KrystynaKrzemieniowa,OficynaNaukowa,Warszawa2012,którazbiera,komentujeisumuje
rozmaitewypowiedzinatentemat.
