Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
MarekKornat
zagraniczną.TakpowstałamyśloprzymierzuzUkrainąPetlury,coumożliwiłoza-
kończeniewalkzbrojnychowschodniąGalicjęwczerwcu1919r.Sojusztenprzybrał
charakterumowysporządzonejipodpisanejwWarszawie21kwietnia1920roku.
Piłsudskibyłprzeciwnikiemrozrywaniaterytorialnejjednościziemdawnego
WielkiegoKsięstwaLitewskiegoipragnąłjeuformowaćwnowymkształciepoprzez
powiązaniefederacyjnezpaństwempolskim.WtensposóbziemieLitwyiBiałorusi
połączonezPolskąfunkcjonowałybyjakoorganizmwielonarodowy,odzwierciedla-
jącywybitniezłożonyukładstosunkówetnicznych,jakipanowałnatychterytoriach.
Należystanowczopodkreślić,żeprogramwschodniPiłsudskiegobywamylnie
przedstawianywhistoriografii.Najczęściej-zwłaszczawnarracjipublicystycznej,
aleiakademickiej-mówisięojegofederalizmie,obejmującnimrównieżUkrainę.
Nieścisłośćtęnależysprostować.Piłsudskinieprzewidywałdlapaństwaukraińskie-
gomiejscawfederacji,którąwidziałjakorozwiązaniepolsko-litewskie.Dlaniego
przewidzianabyłarolaalianta.OczywiścieNaczelnikPaństwazakładał,żewso-
juszutymPolskauzyskaprzewagę,boUkrainabędziewniejszukaćopiekiprzed
Rosją,aletoniezmieniaistotyrzeczy.
Jakwiadomo,uderzeniesprzymierzonycharmiinaKijówokazałosięskuteczne,
alekontrofensywasowieckaposkutkowałagwałtownązmianąizagrożeniemsamego
bytuPolski.ProszącmocarstwaententyopomocdlazagrożonejPolski,premierGrab-
skizmuszonyzostałdoprzyjęciaupokarzającychwarunkównakonferencjiwSpa,
któraprzyniosłanajwiększąklęskędyplomacjiPolskiOdrodzonej.Mimoustępstw
polskichprzyrzeczonapomocitakniezostałaudzielona,pozawysłaniemmisjipoli-
tycznejiwojskowej(ocharakterzedoradczym)18.Postępowaniemocarstwinarzucone
postanowieniajawiąsięniczymprefiguracjapóźniejszejkonferencjiwJałcie.
ZwycięstwonadWisłąwsierpniu1920r.pozwoliłoocalićniepodległośćPolski,
alekompromisowypokójwRydzebyłrównoznacznyzodejściemstronypolskiejod
przymierzazwolnąodSowietówUkrainąorazarbitralnymwytyczeniemgranicy
polsko-sowieckiejbezudziałujejdelegacjiwobradachkonferencjipokojowej.
ProgramwschodniPiłsudskiegozostałpogrzebany,gdyżmimopolskiegozwy-
cięstwanadWisłąiNiemnemniedoszłodosytuacjipozwalającejstroniepolskiej
dyktowaćpokonanemuprzeciwnikowiwarunkipokoju.
Należypamiętaćotym,żeNaczelnikPaństwawysuwałprogramsojuszu
zUkrainąifederacjipolsko-litewskiejjakonwariantA”wswejwielkiejwizjipo-
litycznej.WystępowałbowiemwjegoplanachrównieżnscenariuszB”.Dowodzi
tegoDiariuszKazimierzaŚwitalskiego,wktórymznaleźćmożnapoświadczenie,
żePiłsudskibyłprzekonany,iżwwypadkuklęskiopcjinumerjeden,czyliuprzywi-
lejowanej,trzebabędziepogodzićsięzkoncepcjąnumerdwa,czylirozwiązaniem
inkorporacyjnym,oznaczającympodziałziemwschodnichdawnejRzeczypospoli-
tejmiędzyPolskęiRosję.
Wrezultacieznanychokolicznościtodrugierozwiązaniestaćsięmiało
rzeczywistością.
18TenstanrzeczyuczyniłAndrzejNowakmotywemprzewodnimswojejargumentacjizawartej
wksiążcePierwszazdradaZachodu.1920-zapomnianyappeasement,WydawnictwoLiterackie,Kra-
ków2015.
