Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Ocelachwpolskiejpolitycezagranicznej1918/1919-1939
23
KoncepcjaPolskiwujęciuRomanaDmowskiegonarodziłasięwroku1917,
aujejpodstawtkwiławizjaosłabieniaNiemiecjakonajsilniejszegomocarstwana
kontynencieeuropejskimpozjednoczeniuRzeszywroku1871.NiepodległośćPolski
irównowagapolitycznawEuropiewzajemniesięwarunkowały:niebędzietrwałego
pokoju,jeśliPolskanieuzyskaterytorialnegodostępudomorza,Wielkopolskizjej
rolnictwemorazprzemysłowegoGórnegoŚląska.Niechodzituosprawiedliwość,
aleoto,abypowstrzymaćniemieckiedążeniadohegemoniiwEuropie.Temumusi
służyćichzredukowanieterytorialnenawschodzieipowołaniewtensposóbzdolnej
dożyciainiezawisłejodBerlinaPolski.Wtraktaciepolitycznym,wydanymwLon-
dyniewlipcu1917r.izatytułowanymProblemsofCentralandEasternEurope,
Dmowskinapisał:
Poobecnejwojnierównowagaeuropejskabędziezależałanietyleodpołożenia,
wjakimmożeznaleźćsięRosja,ileodprzyszłościpolitycznejkrajówpołożonych
międzyRosjąaNiemcami.Jeżelitekrajepodpadnąpodwpływniemiecki,jeżeli
stanąsięonebezpośredniminarzędziamipolitykiniemieckiej,samaRosjabędzie
pośrednioujarzmionaprzezNiemcyijedynypokójmożliwywprzyszłościdla
Europyprzybierzepostaćpaxgermanica19.
NowaPolskamiałastanowićzasadniczykomponentnowegoładuwEuropie-
abędzienimładwersalski.Należynowepaństwouczynićpaństwemzachodnim,
nietylkopoprzezprzynależnośćdookreślonejcywilizacji,lecztakżezwróceniena
zachódswojejpolityki.Dmowskijużlatem1917r.nakreśliłwizjęprzebudowykon-
tynentu.Postulowałsystempaństwnarodowychnagruzachimperiów.Zwyjątkiem
Ukrainyipaństwbałtyckich-októrychniemówił-jegowizjaspełniłasiędwalata
później,copozostajebezspornymdowodemskutecznegoprzewidywaniaprzyszło-
ści,atojestkryteriumwyróżniającemężastanu20.
ReprezentującPolskęnakonferencjipokojowejwParyżu,Dmowskiprzedłożył
programżądańterytorialnychwmyślzałożeń,októrychpowiedziećmożna,żebyły
wpisanewwizjęstworzeniaPolskijakosilnegoorganizmupolitycznegonawschódod
Niemiec.ObszarPolski,gdybyzrealizowanowcałościprogramterytorialnyDmow-
skiego,obejmowałby456tysięcykm2-zliczbąludnościwynoszącą38milionów
osób.Jakwiemy,ostatecznieodrodzonepaństwopolskieotrzymało388tysięcykm2
powierzchniiliczyło27milionówmieszkańców.
UpodstawrozumowaniaDmowskiegotkwiłoprzeświadczenie,żeantagonizm
polsko-niemieckijestniedowygaszenia.Niezdołagoprzezwyciężyćżadnapolityka
ugody.
Żadenkompromisniejestmożliwypomiędzydwomanarodami,NiemcamiaPol-
ską.Tozagadnieniemusiotrzymaćalborozstrzygnięciepolskie-tj.linięgraniczną
19R.Dmowski,Politykapolskaiodbudowaniepaństwa,wyd.T.Wituch,InstytutWydawniczy
Pax,Warszawa1988,t.2,s.261.
20SformułowaniePiotraWandyczawrecenzjimojejpracyPolska1939rokuwobecpaktuRibben-
trop-Mołotow.Problemzbliżenianiemiecko-sowieckiegowpolitycezagranicznejIIRzeczypospolitej
(PolskiInstytutSprawMiędzynarodowych,Warszawa2002)pt.Wprzeddzieńwojny.Próbanowego
spojrzenia,nZeszytyHistoryczne”2002,z.142,s.175.
