Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wwarunkachwojennychnajważniejszymiproblemamibyłoutrzymanieporząd-
kupublicznego,zapewnieniebezpieczeństwaosóbimienia,zabezpieczenie
aprowizacjimiasta,zapewnieniefunkcjonowaniaadministracjimiejskiejmimo
powołańdowojskaurzędnikówipracownikówsłużbmiejskich,awreszcie
przygotowaniesięnawkroczenieobcychwojskiwypracowaniesposobuzarzą-
dzaniamiastempodobcąokupacją,którejcharakterteżsięzmieniał.Radymiej-
skieimagistratyzastępowanebyłyprzezzarządykomisarycznemiast8.
ZakresprzestrzennywynikazpodziałuGalicjinaZachodniąiWschodnią,
początkowoopartegogłównienanaturalnychgranicachgeograficznych
wzdłużSanu,wzależnościodzróżnicowaniaetnicznegoiwyznaniowegolud-
ności,apóźniejutrwalonegopodziałamiadministracyjnymiróżnychinstytu-
cji,zaczynającodrozdziałujurysdykcjisąduapelacyjnegoIIinstancjinadwa
okręgi(krakowskiilwowski)w1850r.,akończącnalikwidacjicyrkułów
izreorganizowaniusiecipowiatówwlatach1865-1867.Takwięcspośród
trzydziestumiast,któreobjęłaustawaz13marca1889r.9,wGalicjiZachod-
niejleżałojedenaście,amianowicie:Biała,Bochnia,Gorlice,Jasło,Krosno,
NowySącz,Podgórze,Rzeszów,Tarnów,WadowiceiWieliczka.Istotneza-
strzeżeniapoczynićnależywobecBiałej.Miejscowośćtaodróżniałasięod
pozostałychznaczniejszychmiastGalicjiZachodniejzkilkupowodów.Naj-
ważniejszeznichtopołożeniegeograficzne,znaczeniegospodarczeoraz
strukturanarodowościowamieszkańców.DlategoteżhistoriaBiałej,chociaż
zaliczałasięonadoznaczniejszychmiastGalicjiZachodniej,toczyłasięnieco
odmiennymitorami.RzekaBiała,naktórejprawymbrzeguulokowałasię
8ZarządkomisarycznymiastadziałałnaprzykładwRzeszowie.Patrz:A.Codello,Samorząd
miastaRzeszowa1867-1914,Lublin1967,s.25-26.WczasierosyjskiejokupacjiTarnowamiasto
podlegałokomendantowiwojskowemu.DziejeTarnowawlatach1914-1918patrz:J.Zdrada,
ZiemiaTarnowskawokresieautonomii[w:]Tarnów.Dziejemiastairegionu,red.F.Kiryk
iZ.Ruta,Tarnów1983,s.191-226.Wieliczkęprzedwkroczeniemwojskrosyjskichpodkoniec
listopada1914r.opuściliurzędnicystarostwa,radypowiatowej,sąduiMagistratu.Troskęobez-
pieczeństwomiastapowierzonojednemuzpozostałychwmieścieradnych,któregowybranowice-
burmistrzem.Patrz:S.Gawęda,Wieliczkapodrządamiaustriackimi(1772-1918)[w:]Wieliczka.
Dziejemiasta(doroku1980),red.S.Gawęda,A.Jodłowski,J.Piotrowicz,Kraków1990,s.222.
Rok1914zadatękończącąokresautonomicznywGalicjiuznajeteżI.Homola:Podobniejakdla
historiiGalicji,takirejonukrośnieńskiegookresautonomicznystanowipewnąnowąizamkniętą
całość.Obejmujeonlataodr.1867dochwiliwybuchupierwszejwojnyświatowejw1914r.
Patrz:tejżeautorki,Krosnoipowiatkrośnieńskiwlatach1772-1914[w:]Krosno.Studiazdzie-
jówmiastairegionu,t.I(doroku1918),red.J.Garbacik,Krosno1972,s.249.
9Wmomenciejejwprowadzenia,późniejbowieminnemiastauzyskiwałyawansdotejkate-
goriimiast,afunkcjonowałaonajeszczeprzeddrugąwojnąświatową.Ustawaoczęściowejzmia-
nieustrojusamorząduterytorialnegoz23marca1933r.weszławżycie13lipcategoroku.Najej
mocymiastaimiasteczkarządzącesięustawąz1896rokuiliczącepowyżej3000mieszkańców
zostałyautomatyczniepodniesionedorangimiastobjętychustawąz1889roku.Patrz:Ustawa
zdnia23marca1933r.oczęściowejzmianieustrojusamorząduterytorialnego,„Dziennik
Ustaw”1933,nr35.
13