Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
MariaJanoszka
icałespektrumspołecznychinstytucji”5.Podobneodczuciawyczytaćmożna
zpismprzedstawicieliFruhromantik,tworzącychnajaktywniejwłaśniewokre-
sieowychgwałtownychprzemian(przełomXVIIIiXIXwieku),mocnoodczu-
wanychwsąsiadującychzFrancjąNiemczech6.
Równolegledorewolucjispołeczno-politycznejdokonywałasięrewolucja
wsposobiemyśleniaosztuce,którąpoeciromantycznipozbawiliobowiązkuna-
śladowanianaturyisłużbyspołecznej,byzażądaćdlaniejmiejscarównegoglo-
ryfikowanymprzezwcześniejszewiekireligiiifilozofii7.Romantyzmmiałwięc
wyrastaćnietylezesprzeciwuwobecpanującegowcześniejkulturozumu8,ile
zpotrzebyzmianysłownikaracjonalizmu,scjentyzmuiutylitaryzmunasłow-
nikindywidualizmuiautokreacji,odwołującysiędotwórczejsiływyobraźni.
Wyobraźniazaśotrzymaławładzętakpotężną,bymogłatworzyćnowesłow-
nikiopisurzeczywistości.WedługRorty’egorewolucjoniścifrancuscy,niemiec-
cyidealiściipoeciromantycznijakopierwsiszczególniewyraźnieuświadomili
sobie,iżzastosowanienowegosłownikamamocaktuperformatywnegoimoże
stanowićnajbardziejskutecznenarzędziezmianykulturowejprzejawiającejsię
przedewszystkimwinnowacjijęzykowej9.Wartośćlogicznejargumentacjizo-
stałazastąpionaprzekonaniemoznaczeniumówieniainaczej-zatemzdegra-
dowanydozdrowegorozsądkurozummusiałuznaćswąpodrzędnośćwobec
kreatywnejsiływyobraźni10.
Choćzastąpieniesłownikagłoszącegorozumowepoznanieistotybytusłow-
nikiemwyobraźni,autokreacjiiironiistanowiłoznaczącązmianękulturową,
niebyłobynajmniejkrokiemwstronętworzeniakulturyopartejnaironicznym
dystansiewobecwszystkichdostępnychsłowników.Wyobraźnia,jakpiszeRor-
ty,byładlaromantykówślademtranscendencji,ndowodemnato,żejesteśmy
tutajjakzinnegoświata”11,awięcjednymzargumentówmotywującychwiarę
wistnieniejakiejśrzeczywistościzewnętrznejwobecnaszegoświata,pełniącej
funkcjęuzasadnieniatelosuludzkości.Kreatywnajaźńartysty,którejcentrum
5Ibidem,s.21.
6T.Namowicz:Wstęp.W:Pismateoretyczneniemieckichromantyków.Wybórioprac.
T.Namowicz.Wrocław-Warszawa-Kraków2000,s.VIII-IX.
7R.Rorty:Przygodność…,s.21.
8Sprzeciwwobecdośćjednostronnegotraktowaniaromantyzmujakoepokibuntuuczucia
przeciwkorozumowizgłaszaMichałPawełMarkowski,przytaczającniezwykleciekawepoglą-
dyromantykówjenajskich,aszczególnieFriedrichaSchleglaiNovalisa,natematrelacjiwiedzy
naukowej,filozofiiisztuki.Naukaniestanowibynajmniejopozycjiwobectychdwóchkolejnych
wartości,lecztraktowanajestjakorównieistotnyskładnikkształtowaniasięjednostki,jeden
zniezbywalnychczynnikówjejwielopłaszczyznowopojmowanegorozwoju(M.P.Markowski:
Poiesis.FriedrichSchlegeliegzystencjaromantyczna.W:F.Schlegel:Fragmenty.Oprac.,wstę-
pemikomentarzamiopatrzyłM.P.Markowski.Przeł.C.Bartl.Kraków2009,s.LX-LXII).
9R.Rorty:Przygodność…,s.94.
10Ibidem,s.27-28.
11Ibidem,s.70.
