Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MedycynawPolsce
przedrozbiorowej
4
nymsensiewpływnaproblemyzdrowot-
ne.Głównymizajęciamibyłyłowiectwo,
rolnictwoipasterstwo.Rządzilinaczelnicy
plemionwramachustrojurodowego,awie-
cestanowiływyższąwładzę.Spokojnyży-
wotwiedliowiSłowianie,rzadkozakłócany
najazdamiibratobójcząwalką,jeślitak–to
odosobnioną.Dopieropoukształtowaniusię
zalążkówprzyszłegopaństwapolskiegopo-
śródPolanznadGopłaiWiślanzobszaru
dzisiejszejMałopolski,kiedywładzaskupi-
łasięwsilnychrękachksiążąt,pojawiłysię
krwawewalkiznieodłącznymzabijaniem,
urazowością,awkonsekwencjipotrzebą
opatrywaniarannych.Początkiudokumen-
towanychlosówpaństwapolskiego,poczyna-
jącodpolskiegoksięcia,pradziadkaMiesz-
kaI,powodowałyzjednejstronynarastanie
sporówoprzywództwomiędzyplemienne,
zdrugiejkoniecznośćutrzymywaniakontak-
tówmiędzypaństwowych,zuczestnictwem
wkonfliktachzbrojnych,równiegroźnych
dlaegzystencjiczłowieka,jaktowarzyszą-
cetymkonfliktomrozprzestrzenianiesię
choróbzakaźnych.Przypoczątkowymroz-
proszeniuludówzamieszkującychtereny
Słowiańszczyznyproblemepidemiichorób
zakaźnychniemiałwiększegoznaczenia.
Mogłypojawiaćsięsporadyczniezarazy
,
leczwygasaływodosobnieniuplemiennym.
DawnychmieszkańcówPolski,jakmożna
zwysokimprawdopodobieństwemprzypusz-
czać,dręczyłychoroby
,podobniejakinnych
mieszkańcówEuropy
,alepodtymwzględem
byliwniecolepszejsytuacji,właśniedzięki
rzadkiemuzasiedleniukraju,wśródnieprze-
branychpuszcz,bagien,dziękiniedostępno-
ściterenówiprzybrakudróg.Zpodobnych
przyczynniecomniejbyłotutajkrwawych
potyczekiwyniszczającychwojen3.Przynaj-
mniejwpoczątkowymokresie,przedkry-
stalizacjąprzywództwaPiastów.Panowanie
tychostatnich,nieodstająceprzecieżod
standardówokrucieństwawkrajachsąsied-
nich,stałosię,wprzeciwieństwiedotrady-
cyjniepodkreślanejsłowiańskiejłagodności,
pełnebezwzględnościizaciekłejbojowości4.
Dośćpowszechnąwspołecznościachsło-
wiańskichdziałalnościąleczniczą,jeszczenie
lekarską,zajmowalisiępoczątkowowróżbici5,
znachorzy
,nbabki”,szamanki,wiedźmy
,cza-
rowniceiwszelkiegopokrojuwędrowniszar-
latani.Najcenniejszejpomocychorymmogły
udzielaćczarowniceiwiedźmy6,którychrad
oczekiwanozestrachem,aleiznadzieją.One
dysponowałyczęstoogromnąwiedzązielar-
ską,onekreowałypierwszepolskienazewnic-
twofarmakognostyczneiogólnomedyczne.
Naludowymjęzykuprostychśrodkówlecz-
niczychoparłasięwiekipóźniej,wielokrot-
nieudoskonalana,nomenklaturamedyczna.
Medycy–początkowozielarze,czarownice
lubwędrownicyrulicy–bylitraktowanizdu-
żymrespektem,zabobonnymstrachem,ale
iszacunkiem.Trzymanosięodnichzdale-
ka,chociażstawalisięcorazbardziejpożąda-
nymiczłonkamispołecznościplemiennych.
Naszychprzodkówprześladowałybowiem,
jakiwstarożytności,chorobyspowodowane
przezbrakhigieny
,urazywżyciucodzien-
nym,wadywrodzone,nowotwory–oraznie-
odłącznieśmiertelnechorobyukładukrąże-
nia.Wszystkiewymienionetuprzypadłości
byłytrwalezwiązanezczłowieczymlosem
odnajdawniejszychczasów.Zczasemzmie-
niałysięzwyczajeludności,sposobyposzu-
kiwaniażywnościizwiązaneztymsposoby
odżywiania.Uprawaroślinzbożowychstała
siękoniecznością.Przyrostludnościspowo-
dował,żezwiększyłosięzapotrzebowaniena
pokarm.Rosłaprodukcjażywności,aledieta
ulegałazubożeniu.Tozachwiałozdrowotno-
ściąplemienną.Pojawiłasięchorobawcze-
śniejniezauważana,anasilającasięwokresie
3A.Gardawski,J.Gąssowski,Z.Rajewski,Okrespiastowski,w:ArcheologiaipradziejePolski,red.Z.Rajewski,War-
szawa1957,s.185–221.
4J.Besala,TajemniczedziejePolski,Warszawa2008,s.34.
5Starosłowiańskieokreśleniewróżbity-wróżatonwracz”,brzmiąceidentyczniezewspółczesnąrosyjskąnazwąle-
karza(врач).Wlicznychjęzykachsłowiańskichsłowonwracz”oznaczarównieżczarownika,wróżbitę,zamawia-
cza.Ogólnosłowiańskienlecziti”(stądnleczyć”),pochodząceodGermanówiCeltów(nlekeis”uGotów),zna-
czyłonzamawiać”(za:B.Baranowski,ProcesyczarownicwPolscewXVIIiXVIIIw.,Łódź1952,s.128).Wistocie
nlek”,nleczyć”mająrdzeńpochodzeniaindoeuropejskiego.Starogermańskielahhi,lœce,lœknirznaczyłygłównie
nwyciągać”,wtymteżnwyciągaćchorobęzciała”;nlekownikami”zwanowXV–XVIw.znachorówleczących
zabonnymiśrodkami(za:Z.Bela,Ostarożytnychantidotach,złotychpigułkachiinnychsprawachzwiązanychzhistorią
farmacji,Kraków2013,s.11–14).
6Wiedźma(dawniejnwiedma”)toosoba,którawiewięcejniżinni.Wiedźmynierzadkodysponowałyrozległą
wiedząlekarskąiunichzdobywalidoświadczeniepierwsimedycy
.Odśredniowieczawwieluzakątkachświata
takokreślanouzdrowicielkiorazkobietyzajmującesięwróżeniem,prorokowaniemiczarowaniem.Znaczenia
słowanwiedma”inczarownica”byłybardzozbliżone.Zwiedzywiejskichczarownic,wiedźmiwróżekchętnie
korzystałsłynnylekarzParacelsus.
