Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MedycynawPolsce
przedrozbiorowej
6
8000–4800r.p.n.e.,natrafionow1951r.
weFrankachSuchodolskichwpowieciekut-
nowskim.Operacjęwykonanobiegleifa-
chowo,oczymświadczysprawneominięcie
zatokigłównej;operatormusiałwiedzieć,że
należyjąominąć.Wczaszcewyciętootwór
owymiarach43×43,5mm,apacjentpo
operacjiżyłdłuższyczas,gdyżbrzegiotworu
kostnegomiałycechygojeniasięizblizno-
wacenia.Czaszkaowajestbodajnajbardziej
osobliwymprzykłademtrepanacjileczniczej
wstarszejepocekamiennej11.Kolejnetakie
znaleziskazokresuneolitupochodzązeZło-
tejSandomierskiejiniewieleoddalonejSłup-
czy
.Jednaztrepanowanychosóbbyłastarszą
kobietą.Todowód,żetrepanacjeprzeprowa-
dzanonietylkouposzkodowanychurazowo
wojów,aleiukobiet,zatempozaogniem
działańzbrojnych.Najdawniejznalezionym
ndowodem”przyżyciowowykonanejtrepa-
nacjiwczasachhistorycznych(ześladami
kostniny
,potwierdzającej,żechoryoperację
przeżył)byłaczaszkazTurowawpowiecie
płockim,którąwykopanow1882r.Pocho-
dziłaonazokresuX–XIw.12Znajdowano
późniejlicznedowodypomyślnych,aleinie-
udanychtrepanacji13.Wiemyprzeto,żewna-
szymobszarze
kulturowymoperacjeczaszki
nienależałydorzadkości14.Wszczególności
dotyczyłyonenastępstwuszkodzeń.Mamy
podstawyprzypuszczać,żejużwokresiepo-
czątkówpaństwowościpolskiejtakżeinne
zabiegichirurgiczne,zapewneróżnegotypu,
byłyprzeprowadzane.Chirurdzy(cyrulicy)
byliaktywniiprzygotowanidotakichpo-
sługmedycznych.Coinnegojednakślady
rękoczynówchirurgicznychwznaleziskach
archeologicznych,acoinnegokronikarski
zapissłownywnajstarszychpamiątkachpol-
skiegopiśmiennictwa.Wzmiankaopomyśl-
nymprzebiegupodniesieniawgłobionejkości
czaszki15znajdujesięwkroniceGallaAnoni-
ma(wKodeksieZamoyskim),informujeona,
żencześnikaWoisławauratowałaumiejętna
operacjamedykaBolesławaKrzywoustego,
polegającanawyciągnięciukości”16.Byłoto
wczasiewyprawynapomorskigródMiędzy-
rzecze.Anonimwspominateżoutracieoka
wbitwiezPomorzanamiprzezpalatynaSkar-
bimiraorazouciętejręcekomesaŻelisława.
Wedleopisuobajciężkoranniwojowieprze-
żyli,zatempomocmedykówlubcyrulików
musiałabyćskuteczna.Wiadomoteż,że
komesŻelisławzaopatrzonyzostałpóźniej
wprotezęzezłota,wspaniałomyślnieopła-
conąprzezwładcę.Krzywoustytakżewielo-
krotniebyłranny
,azgodniezzapisemnjego
ciałobyłopełnekontuzji,przezwielednida-
wałoświadectwoodebranychciosów”17.
Niezwykłymznaleziskiemświadczącym
o
kunszcieXII-wiecznegocyrulikajestczasz-
kaodkrytawromańskimklasztorzecyster-
sówwSulejowie.Operacjabyładoprawdy
niezwykła,możeinowatorska,dokonana
zostałabowiemwrazzprzeszczepieniem
fragmentukościwmiejsceprawdopodob-
nieurazowegoubytkupokrywyczaszki.
Ubytekbyłzażyciawypełnionywszczepem
kostnymibezwątpieniapacjentpomyślnie
przeszedłoperację,skorokośćwmiejscu
operowanymbyładobrzewygojona.Osoba
wykonującazabiegmogłabyćprzyjezdnym
lubwędrownymcyrulikiem,niewiadomo
też,czyoperacjaniezostałaprzypadkiem
przeprowadzonapozaterenemPolski.Nie-
mniejznaleziskojestjednąznajciekawszych
pamiątekśredniowiecznejchirurgiiwna-
szymkraju18.Wpóźniejszymokresie,kiedy
jużrozpoczęłasięeraraportowaniaważniej-
szychprzeprowadzanychoperacji,niedys-
ponujemyinformacjamiotakiejdziałalności
chirurgicznej.Czyżbycyrulicyuwstecznili
sięwlecznictwiezabiegowym?Najpew-
niejograniczenieprzeprowadzaniatakich
11Ibidem,s.211,219–220.
12Ibidem,s.221–222.
13Pojawiałysiękolejneodkryciaszczątkówludzkichzczasówśredniowiecznychświadcząceonneurochirurgicz-
nej”działalnościcyrulików,głównienaterytoriumobejmującymśrodkowypaskraju:Gdańsk–Pruszcz(kilka),
BrześćKujawski,Kluczkówk.Puław,TumpodŁęczycą,Opole;M.Cetwiński,KomesWojsławiinni:rany,
chorobyilekarzewpolskichkronikachśredniowiecznych,w:Zdrowieichoroba.WpływjakościżycianakulturęwEuropie
Środkowej,red.A.Barciak,Katowice2013,s.64–65.
14J.Głowacki,RyshistorycznyneurochirurgiiwPolsce,nArch.Hist.iFil.Med.”1989,t.52,z.2/3,s.231.
15Cyt.zaibidem,s.230:GallAnonim,KodeksZamoyski,BN(BOZ28),karta35versorkp.,Ipoł.XIVw.
16nNamquecastrumMezyrteczetantisviribusobsedit,tantoqueimpetuassultavitquodpaucisdiebusoppida-
nosdeditionemfacerecoartavit.IbiquoquedapiferWoyslavusinverticetalesignumaudaciaecomparavitquo
vixeum,extractisossibusoperatiosagaxmediciliberavit”;Anonimtzw.Gall,Kronikapolska,tłum.R.Grodecki,
Wrocław1965,s.82.
17M.Cetwiński,KomesWojsław,s.62–65.
18J.Głowacki,Ryshistoryczny,s.232;J.Głowacki,CzaszkazSulejowa.Udanyprzeszczepurazowegoubytkukościczaszki
sprzedkilkustuleci,w:Neurochirurgia,red.J.Bidziński,Warszawa1988,s.20.
