Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
66
RogerBacon,Dziełowiększe
znimsprzeczne.Skoroowadoktrynajestzgodnazprawdą-jakświadczyotym
wsposóboczywistytekstFilozofa,iwyjaśniajątakjegonajwybitniejsikomentato-
rzy,którzyrozumiejągodokładniewtensposób-aterminy»bierny»i»czynny»
sązaczerpnięteodFilozofa,anieodświętych,wówczasznacznielepiejprzyjąćza
Filozofem,żeumysłczynnyjestistotowosubstancjąoddzielonąodduszy.Żaden
bowiemznającyfilozofięniemawątpliwościcodotego,żejesttojegopogląd,
izgadzająsięztymwszyscyznającysięnatymstarożytnimędrcy.Albowiem
powołanynaUniwersytetParyski,dwarazywidziałemisłyszałemświętejpamięci
czcigodnegobiskupaPanaWilhelma,którywobecwszystkichudowadniał,żeumysł
czynnyniemożebyćczęściąduszy,podobnietwierdziliRobertbiskupLincolnu
ibratAdamMarshorazichpoprzednicy.Zaśwjakisposóbmożnaobalićtenpogląd,
icomumożnazarzucić,pokazanezostaniewdzieległównym,gdybędziemowa
obytachzłożonychzduszyiciała.Więcniechniezrodzisięnabokujakiśmędrek
zwodzącytłum,gdyżtwierdzę,żeArystotelesowiprzypisujesięsłowa:»Ponieważ
wkażdejnaturzejestcoś,codziałaicoś,copodlegadziałaniu,podobniejest
zduszą»10iodpowiadam,żewielerzeczyczęstoprzetłumaczonychjestfałszywie
iniestarannie.AlbowiemgdywtrzeciejksiędzetraktatuOniebieiświeciemówi
się,żekołoikolistośćwypełniająmiejsce,twierdzenietojestfałszywe11,jakutrzy-
mująznawcynaukprzyrodniczychigeometrycznych,acoudowodniłAwerroes.
PonadtowtrzeciejksiędzeMeteorologikimówisięotęczy,iżujawniasiędwarazy
napięćlat,corównieżjestnieprawdziwe.Uczybowiemdoświadczenie,żezawsze,
gdyjestpełniaipadadeszcz,achmuryniezakrywająksiężyca,wówczaspojawia
siętęcza.Istniejeteżwieleinnychzdańźleprzetłumaczonych,czegoprzyczynastanie
sięjasnawtrzeciejczęścitegodzieła,gdybędziemowaobłędachtłumaczy.Poza
tymwielezdańjestniejasnychiprzełożonychwsposóbniezrozumiały,gdziejed-
nomożnapostawićwsprzecznościzdrugim.Mamytutajdoczynieniazobu
wadami,aconajmniejzdrugą,coudowodnięnapodstawietekstuzArystotelesa.
GdyżmówionwdrugiejksiędzeFizyki12,żematerianiewspółistniejezinnymi
przyczynamiwczymśjednymnumerycznie,awięcwżadnejnaturzeniejesttym
samymprzyczynasprawczaimateria,zatemaniwduszy.Jeśliwięcdosłowniebierze
siętekstźleprzetłumaczony,wówczasjestoncałkowiciebłędnyisprzeczny
zpoglądamiArystotelesawyrażonymiwinnychmiejscach,azakładającto,musia-
łobysięprzyjąć,żetakwybitnyautorprzeczysamemusobie,nawetgdybyzda-
wałosię,żejegosłowazdrugiejksięgiFizykisąprawdziweiprzyjmowaneprzez
10Zob.tamże,s.126:»Jakwcałejnaturzedwieistniejązasady,zktórychjednajestmaterią
wkażdymrodzaju[bytów],bojestpotencjalniewszystkimitymibytami,drugajestprzyczynąiczyn-
nikiemsprawczym,[botworzywszystko]-taksamoiwduszymusikoniecznieistniećtozróżni-
cowanie».Por.komentarzPawłaSiwkadotegomiejscaidwojakąjegointerpretację.
11Por.Arystoteles,OniebieIII,8,dz.cyt.,s.323-325.
12Arystoteles,FizykaII,7,198a-189b,dz.cyt.,s.57-59.
