Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CzęśćII-Zgodnośćfilozofiizteologi¹
65
oddzieloną».PodobnieAwicennawpiątejksiędzeOduszyiwdziesiątejMetafizyki
orazsamFilozoftwierdzą,żeumysłczynnyjestoddzielonyodbiernegoiznim
sięniemiesza.Głosiontakże,żeumysłczynnyjestwiecznyiniezniszczalny
substancjalnie,iróżnisięodbiernegoniezniszczalnością,bowiembiernyjestnie-
zniszczalnytylkosubstancjalnie,podczasgdyniejestwieczny,właśnienaskutek
tegooddzielenia.Zatemumysłczynnyjestniezniszczalnypodwzględemistnienia
ipodwzględemsubstancji;dlategoniejestonczęściąduszy,gdyżwówczaszracji
jejistnieniawcieleulegałbyzniszczeniuwmomencieoddzielaniasięodciała.
Ponadtoutrzymujeon,że[umysłczynny]taksięmadobiernego,jakartystado
materiiijakświatłosłonecznedokolorów.Artystabowiemistniejepozamaterią,
naktórądziałaizeswejistotyjestczymśróżnymodowejmaterii.Podobnieświatło
słonecznerozpraszająceciemności,zeswejistotyjestczymśróżnymodciał
ipochodzizczegośinnego.
Mówionrównież,żeumysłczynnypoznajewszystkoiistniejezawszewakcie,
któratowłaściwośćnieprzysługujeaniduszy,anianiołowi,ajedyniesamemuBogu.
Gdybybyłonczęściąduszy,wówczasduszawięcejwiedziałabydzięki[umysłowi]
czynnemu,niżniewiedziałabyprzez[umysł]bierny,gdyżtakjakczynnyjest
wakcie,biernyjestwmożności,jakświadczyotymArystoteles.Twierdziłonrów-
nież,żezewzględunato,żerzeczczerpieswąnazwęodszlachetniejszejswojej
części,przedopracowaniemtejteoriiinauki,umysłlepiejnazywałobysię»pozna-
jącym»dziękiumysłowiczynnemu,aniżeli»niewiedzącym»,dziękiumysłowi
biernemu.Jeślibysięzaśstwierdziło,żeumysłczynny,chociażjestczęściąduszy,
tojednakniejestaktemiformąciała-jakumysłbierny-inapodstawietego
człowiekdziałapoprzezumysłbierny,anieczynny,wówczasbyłobytowbrew
definicjiduszy,zgodniezktórąjestonaaktemciałafizycznego.Albowiemjeżeli
jednatylkojegoczęśćjestaktem,wówczaswynikałoztego,żeformaciałanieróżni
sięod[całej]duszy,zarównowsensieabsolutnym,jakipoprostuprzezaktciała.
SamArystotelesnapoczątkudrugiejksięgiOduszy,gdymówi,żepewneczęściduszy
sąnietylkoaktemcałegociała,jaknaprzykład[dusza]zmysłowaiwegetatywna,
czynijednakwyjątekdlarozumu,nieuznając,żejestaktemidoskonałościączęści
ciała,gdyżniejestonzwiązanyz[jakimś]organem,jakwprzypadkuinnychczęści
ciała.Należyzaśbezwzględniepamiętać,żeutrzymujeon,iżumysłsytuujesięwciele
napodobieństwożeglarzanaokręcie,toznaczy,żeniejestonprzywiązanydoja-
kiejkolwiekczęści,podobniejakżeglarz[niejestprzywiązany]dojakiejkolwiekczęści
okrętu,leczjestaktem,doskonałościącałości,alejedyniejegoporuszycielem.
Winnymprzypadkuduszabyłabyzłożonazsubstancjioddzielonejinieoddzie-
lonej,cowydajesięniemożliwe.Inteligencja,lubanioł,iduszaróżnilibysięwów-
czasgatunkowopoprzezto,comożebyćpołączonewjednoiniejestzdolnedo
połączeniazłączone,dlategoteżduszanieskładasięzczegoś,cojestaktemciała,
iztego,coaktemniejest.Żadenbowiemgatuneknieskładasięzczegoś,cojest
