Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
CzęśćII-Zgodnośćfilozofiizteologi¹
67
wszystkich.StądówtekstztrzeciejksięgiOduszyprzełożonyjestfałszywie
iwymagainterpretacji.Niechceontampowiedziećnicinnego,jaktylkoto,że
wdziałaniuduszywymagasiędwóchelementów,mianowicieelementuczynnego
imaterii,zresztąpodobniejakiwkażdejinnejnaturze,toznaczy,żewdziałaniu
naturalnymkoniecznesądwaelementy-[przyczyna]sprawczaimateria.Ijestto
prawdą.Jednakelementdziałającybędziezawszeczymśinnymodmateriiiposia-
daróżnąodniejsubstancję,mimożewniejdziała.Zresztąmożemyteżwinny
sposóbwyjaśnićtomiejsce.ArystotelesbowiemwczwartejksiędzeFizyki13mówi,
żeistniejeosiemsposobówistnieniawczymś,zktórychjedenjestistnieniem
poruszającegowtym,cojestporuszane.Gdyżporuszający,czylidziałający,istnie-
jewswejmateriizracjisiły[działania],aleniesubstancjalnie.Itakjestwkażdej
rzeczynaturalnej,wktórejdokonujesiędziałanie,zatemrównieżwduszy.Jednak
wżadensposóbniewynikaztego,żeumysłczynnyjestczęściąduszy,jakto
wyobrażasobieogół.Poglądtenpozostajecałkowiciezgodnyzwiarąijestpotwier-
dzonyprzezświętych.AugustynmówibowiemwSolilokwiachiwinnychdzie-
łach,że:»JedynieBógjestpodmiotemduszyrozumnejwewszystkim,cooświe-
coneiwewpływachwszelkichzasad».Ichociażaniołowiewnajrozmaitszysposób
oczyszczająnaszeumysły,oświecająjeipobudzająorazpełniąwstosunkudo
naszychdusztakąrolę,jakgwiazdywstosunkudooczuciała,tojednakAugustyn
jedynieBoguprzypisujezasadniczywpływ,podobniejaktylkosłońcuprzypisuje
sięświatłowpadająceprzezokno,natomiastaniołporównywanyjestjedyniedo
tego,któryoknootwiera,jakstwierdzaAugustyn.Cowięcej,wwielumiejscach
podkreślaon,żeniepoznajemyżadnejprawdy,aletylkoprawdęniestworzoną
iwwiecznychregułach;aczkolwiekAugustynnietylkotochciałpowiedzieć,lecz
sugerujewswoichsłowachjeszczecośinnego,dlategoteżniektórzyuważali,że
zakładacoświęcej.Wszystkotoświadczyotym,żezasadniczaprzyczynaspraw-
czaoświecającaiwpływającanaumysłbiernyjestsubstancjąoddzieloną,toznaczy
samymBogiem.SkorowięcBógoświeciłichduszewprocesiepoznawaniaprawd
filozoficznych,jestoczywiste,żeichdokonanianiesączymśniezależnymod
mądrościbożej.
13Tamże,IV,3,210a:»Punktemnaszychdociekańbędzierozróżnienietychwszystkichznaczeń,
jakiewiążemyzezwrotem:»jednarzeczjest»w»drugiej»:1]wpierwszymznaczeniu[...],częśćjest
wcałości;2]wdrugimznaczeniu[...],całość»w»częściach;wszakniemacałościpozaczęściami;3]
wtrzecimznaczeniu[...],gatunek»w»rodzaju;4]wczwartymznaczeniu[...],rodzaj»w»gatunku;
5]wpiątymznaczeniu[...],forma»w»materii;6]wszóstymznaczeniu[...],sprawysą»w»zasięgu
czynnikadziałającego;7]wsiódmymznaczeniu:istnienierzeczykoncentrujesię»w»jejdobru
iwogóle»w»jejcelu,toznaczy,wtym,zewzględunacoonaistnieje;8]wnajwłaściwszymsensie
rzeczjest»w»naczyniu»w»miejscu»,dz.cyt.,s.87.
