Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Typologieihierarchiewartości
29
JeżelizaśchodziotypologięwartościdokonanąprzezWładysława
Tatarkiewicza,togłównyichpodziałocharakterzedychotomicznym
przebiegamiędzyrzeczamiposiadającymiwartośćwłasnąitymi,
któremająwartośćpochodną,takjaknp.dobryobrazposiadawartość
własną,zaśużytydojegonamalowaniapędzel–wartośćpochodną.
Podziałwartościwłasnychprzebiegałbynastępująco:nate,któresą
właściweludziom,ite,któreprzynależądorzeczy.Doklasywartości
ludzkichwpisaćmożemynp.wartościdotyczącemyśli(prawdziwość,
twórczość),wartościdziałania(szlachetność,sprawiedliwość)oraz
wartościuczuć(przyjemność).WedługTatarkiewiczawartościąrze-
czyjestwartośćestetycznajakojedynaichwartośćwłasna.Istnieje
teżwartośćsytuującasięnapograniczuwartościludzkichirzeczo-
wych,ajestniąwartośćwitalna(wartośćżycia,zdrowia).45Wartości
przenikająwszystkiesferyżycia,wszelkąobecnośćczłowiekawświe-
cie,jegomyśli,działaniaiuczucia.Samożycieludzkieizdrowieteż
sąwartościami.
ZkoleiRomanIngardenrozróżniatrzygłównerodzajewartości:
1)witalne,zktórymibliskospokrewnionesąwartościużytecznościo-
we(utylitarne)orazwartościprzyjemnościowe,
2)kulturowe,awśródnichwartościestetyczne(pięknoiszpetota,
wdzięk,wzniosłość,ładność),wartościpoznania(prawdyifałszu)
orazsocjalne(obyczajowe),
3)moralne(etyczne),np.dobroizło,odpowiedzialność,sprawiedli-
wość,ofiarność,odwagaitchórzostwo,szlachetność,przebaczenie
imściwość.
Filozofzastrzegajednocześnie,żewartościnegatywneniesą
nbrakiemodpowiednichwartościpozytywnych.Przeciwnie,sąto
wszystkowartościwswoistysposóbjakościowopozytywnieokreślo-
ne”.46Topoglądodwołującysiędomyśliśw.Augustyna,zawartej
wdzieleOnaturzedobra,którytwierdziłwłaśnie,żezłojestbrakiem
dobra,żejestnzepsuciemnaturalnejmiary,postaciczyporządku”.47
Taksamotwierdziłśw.TomaszzAkwinuwswojejSummieteologicz-
nej,pisząc:nPodimieniemzłaoznaczasięjakiśbrakdobra”.48
45
WładysławTatarkiewicz,Pojęciewartości…,op.cit.,s.67–69.
46
RomanIngarden,Uwagiowzględności…,op.cit.,s.67–82orazidem,Czegonie
wiemy…,op.cit.,s.83–127.
47
Św.Augustyn,Onaturzedobra,[w:]idem,Pismafilozoficzne,t.IV,Warszawa
1954,s.170.
48
JózefBorgosz,TomaszzAkwinu,Warszawa1962,s.144.
