Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
1.Heurystycznepodstawyteoriiwzględności
Wielkaróżnorodnośćpoglądówidociekańodnośniedonaturyczasu
dowodzi,żeczaszajmujecentralnąpozycjęwintelektualnychiemo-
cjonalnychpoczynaniachczłowieka.Rzeczywiście,doznanieupływu
czasujestchybabardziejniżjakikolwiekinnyaspektnaszejegzysten-
cjiprzejmujące,dogłębneibezpośrednie.Życie,śmierćiczasłączą
sięwdialektycznąjedność,którązapewnetrudnopojąć,leczktóra
zjawiasięwpostacisymbolicznejwewszystkichwielkichreligiach.
Czasjestdogłębniezwiązanyzfunkcjamiumysłu,jestjedynym
wymiaremnaszegowewnętrznegożycia,azarazemzdajesiębyć
fundamentalnąwłasnościąWszechświata.Żadeninnyaspektrze-
czywistościniejestrówniestosownydowyrażaniaindywidualnych
izbiorowychpoczynańludzi(tłum.M.Heller).
Nasinteresujetuczaswfizyce,stanowiącynieredukowalnejądrowszel-
kichkoncepcjiisposobówpostrzeganiaczasuwewszystkichdziedzinachin-
telektualnejaktywnościczłowieka.Zaczynamyodfizykinierelatywistycznej,
wktórejodmiennośćczasuiprzestrzenijestniecomniejsza,lecznadalwy-
raźna.DlaNewtonakoncepcjeczasuiprzestrzenibyłybardziejfilozoficzne
niżopartenafizycznymdoświadczeniu.WPhilosophiaeNaturalisPrincipia
Mathematica(1687r.)po„Definicjach”następuje„Scholium”(„Objaśnienia”)
[82,83,137]:
(1)
Czasabsolutny,prawdziwyimatematyczny,samzsiebieiprzezswąnaturę
upływarównomierniebezzwiązkuzczymkolwiekzewnętrznymiinaczejnazywa
siętrwaniem.
(2)
Przestrzeńabsolutna,przezswąnaturę,bezzwiązkuzczymkolwiekze-
wnętrznympozostajezawszetakasamainieruchoma.
DefinicjeNewtonasąnieoperacyjne,adefinicjaprzestrzenijestniezgodna
zzasadąwzględnościruchuGalileusza.Fakt,żeruchjestwzględny,tzn.zależy
odukładuodniesienia,wktórymruchbadanegociałasięrozpatruje,sprawia,że
nieistniejespoczynekabsolutny.Gdybyspoczynekabsolutnyistniał,towspo-
sóbabsolutnymożnabybyłozidentyfikowaćdwapunktyprzestrzeniwróżnych
chwilachczasujakotensampunktabsolutnejprzestrzenitrwającywczasie.
Takjednakniejestiidentyfikacjapunktówprzestrzeniwróżnychczasachjest
możliwatylkowokreślonychukładachodniesienia.Przykład:WarszawaiKra-
kówwukładzieodniesieniaZiemisąróżnymipunktamiprzestrzeni,natomiast
wukładziepociągu,októrymtradycyjniesięmówi,żejedziezjednegomiasta
dodrugiego,pojawiająsięwtymsamymmiejscu,tyleżewodstępiekilku
godzin.
DefinicjeNewtonasądodzisiajsugestywne,lecznieszkodliwe,bowiem
fizykanierelatywistycznaniekorzystałaznich,odpoczątkuopierającsięna
zasadziewzględnościruchuGalileusza.
