Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
13
ZofiaZarębianka
-poetka,eseistka,
krytyczkaliteracka,
profesor
wKatedrze
Literatury
XXWieku
Uniwersytetu
Jagiellońskiego.
Członkini
PenClubu
iStowarzyszenia
PisarzyPolskich,
Towarzystwa
Naukowego
KUL,Polskiego
Towarzystwa
Etycznego,Komisji
Historyczno-
literackiejPAN
Oddział
wKrakowie,stała
współpracowniczka
dwumiesięcznika
literackiego
BTopos”.Autorka
kilkunastuksiążek,
wtymośmiu
tomówpoetyckich.
Jejwierszebyły
tłumaczonena
językangielski,
czeski,hebrajski,
ukraiński,francuski
iniemiecki.
Ostatnio
opublikowała:
Wtajemniczenia
(w)Miłosza.
Pamięć.
Duch(owość).
Wyobraźnia
(2014),Spotkanie
wSłowie.
Otwórczości
literackiejKarola
Wojtyły(2018),
Bógwpisany
wwiersze.Teologia
poetówobcych
(2018).
tecznejsankcjiprzedkładanejBogudorozsądzenia.Opisywanezjawiskostopniowej
atrofiiestetyzmunarzeczprecyzjirefleksjiegzystencjalnejiwewnętrznejprawdy,
którejadekwatnymwyrazemmasięstaćformawiersza,dobrzeilustrujeporów-
naniewspomnianegowyżejcyklutrenówDobranocmatce24pochodzącegoz1959
rokuorazwierszy-płaczyzBiałegorękopisu25wydanegowroku1970.Pierwszy
zwymienionychtytułówstanowizbiór25utworówpoświęconychpamięcimatki
poetkiinapisanychpojejśmierci.Drugitoobejmujący49wierszytompowstałypo
odejściumęża,poetyJanaŚpiewaka,któremuKamieńskapoświęciłajeszczejeden
zbiór,Wierszejednejnocy26.
Oilewewcześniejszymcykludlawyrażeniarozpaczyuruchomionezostają
licznealuzjedostarożytności,nawiązanialiterackietakdoPrzemianOwidiusza,
jakidoTrenówJanaKochanowskiego,folklorystycznychwierzeń,ludowychpieś-
ni,wreszciedoarsenałutropówbiblijnych,otylewBiałymrękopisie,ajużwszcze-
gólnościwWierszachjednejnocywszystkieteśrodkizostająjakgdybyunieważ-
nione,wyciszoneiwytłumione,anaichmiejscepojawiasięcelowa,ascetycznare-
dukcja,operowaniepółsłowem27,poetykaradykalnegoograniczenialiterackości
narzecztroskiozapisprawdywewnętrznegoprzeżycia,ozapisrozpaczyodartej,
ogołoconejzjakichkolwiekteatralnychozdobników,przemawiającejbezgłośnym
krzykiemzatrzymanymwściśniętymodłezgardle.WierszecykluDobranocmatce
operująrozbudowanymi,niekiedywręczkunsztownymiobrazamiukazującymi
zmarłąwrozmaitychsytuacjachiprzywołującychjąpoprzeztezatrzymane,mi-
gawkoweujęciawyszarpniętezpamięci.Różnicazaznaczasiętakżewsposobie
kreacjilirycznegobohateranarracji.Wewcześniejszymcykluwidaćpróbysakra-
lizowaniapostacizmarłej,codokonujesięmiędzyinnymipoprzezzastosowanie
formlitanijnychwzorowanychnalitaniiloretańskiej.Tegorodzajuzabiegmana
celuuwzniośleniepostacimatkiisakralizacjępoprzezukształtowaniejejobrazu
nawzórMatkiBoskiej.
Wydajesięwszakże,iżwcykluDobranocmatcebrakjakichkolwiekrzeczywi-
stychodniesieńdotranscendencji,któraniejakomazostaćzastąpionaprzezwize-
runekzmarłej,podniesionejdorangisacrum.Dlategoteżidlarozpaczywynikającej
zpoczuciautratyiostatecznejrozłąki,braktujakiejkolwiekprzeciwwagirównowa-
żącejświadomośćrozłąkinadziejąponownegospotkaniawinnymwymiarze.Tego
rodzajupodejścieznajdujeteżodzwierciedleniewewspomnianejkunsztowności
słowaiobrazumającychstanowićswegorodzajupoetyckipomnikuwieczniający
zmarłąniewspiżu,leczwwierszu,który-jakwierzyćchceliryczneBJa”-zachowa
matkęnazawszewpamięcikultury.Stądteż,możnaprzypuszczać,wynikawielość
uruchomionychwtomiekulturowychkodów-odludowegozaklinaniaprzeztro-
pystarożytneażdostylizacjimodlitewnychsięgającychtradycjichrześcijańskiej,
przywoływanejtuwszakżejedynienaprawachjednegozmożliwychjęzyków,bez
odniesieńdowymiarutranscendentnego.Wielośćpodejmowanychwcyklukul-
turowychidiomówwydajesięswoistąpróbąustawieniagłosu,poszukiwanianaj-
właściwszejdykcjidlawyrażeniaogromubóluosieroconejcórkiiupamiętnienia
zmarłejmatki.Jestjednakzarazemitak,żeowawielośćkodówikonwencjizdaje
sięwyrazembezradności,swoistejkapitulacjipoetyckiej,doktórejdochodziwob-
liczustwierdzenia,iżżadnesłowonieudźwignieciężarurozstania.
24Por.AnnaKamieńska,Dobranocmatce,w:tejże,Poezjewybrane,Warszawa1959,s.189-217.
25Por.AnnaKamieńska,Białyrękopis,Warszawa1970.
26Por.AnnaKamieńska,Wierszejednejnocy,Warszawa1981.
27Por.tytułtomuWpółsłowa,Kraków1981.
