Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
KarlDedecius
kręgitematyczne,którewesejudoskonalezesobąwspółgrają,alejednocześniesą
totematyinteresująceDedeciusatakżeprzyinnychokazjach.Jestwięcwspomniany
tematksiążki(przypomnę,żewygłosiłswojeprzemówienienaMiędzynarodowych
TargachKsiążki),kultury,pokoju(otrzymałNagrodęPokoju),stosunkówpolsko-
niemieckichoraztłumaczenia.
OkulturzeDedeciusmówi,żewewspółczesnymświeciejejpojęciestałosię
niewystarczające.MówisięraczejoBsceniekulturalnej”:B[...]jakgdybywszystko,
cokultura(czyniekultura)madzisiajdozaproponowania,lubconarzucanadmier-
nieprzeciążonymzmysłom,byłojużtylkosceną,spektaklem,wystawianiemna
pokaz,maskaradąiczaremkulis”5.Wartowspomnieć,żeDedeciusowibliskiejest
rozumieniekulturyprzezFriedrichaSchillera–jakopołączenieBnajwyższejpełni
istnienia”zBnajwyższąsamodzielnościąiwolnością”.Ważnajestdlaniemieckiego
tłumaczajednoczącafunkcjakultury;powinnaonabowiemsprawiać,żeczłowiek
poddajeświatBjednościrozumu”6.
Dedeciusczęstopodejmujetematkulturyibynajmniejniejesttodlaniego
kwestiaczystoteoretyczna,leczwspółczesna,budzącawieleemocji.Jedneznaj-
bardziejzdecydowanych,krytycznychuwagwypowiadawłaśniepodadresemźle
rozumianejkultury.Wtymprzypadkusprzeciwiasięjejteatralizacji.Winnym
eseju,WymianakulturowamiędzyWschodemaZachodem,piszenatomiastoniej
jakootowarzeiprzedmiociehandlu,zdecydowaniekrytykująckulturęmasową:
„Jakotowarpodlegaonafunkcjonalizacji,awrazztymitrywializacji,inaczejnie
dałobysięjejwprowadzićdoobrotujakoartykułumasowego.Awświecietowarów
najwyższymprzykazaniemjestmasowyobrót”7.Sprawykulturybezpośredniogo
dotykają.BDlaDedeciusa,którynaswoje»uniwersytety«uczęszczaćmusiałwnie-
woli,kulturaiwykształcenieniebyłysprawąrozrywkiikariery,leczsposobemna
przeżycie,potrzebnymjakpowietrzedooddychania”8–przypominaautorwstępu
dozbioruesejów,AndreasLawaty.
Wartoprzyokazjiwspomnieć,żeDedeciuspoświęciłrównieżwieleuwagikwe-
stiijęzykaiprecyzjiwypowiedzi.Jesttojużwidoczne,gdymówiokulturze,która
jegozdaniempowinnajednoczyć.Wtakimwypadkukulturamasowa,znatury
zmienna,poddanaduchowiepoki,stajesięprzeciwieństwemtradycyjnejkultury.
Innymzjawiskiem,któreprzywołuje,jestrozproszeniekultury,określeniejejmia-
nemwieluzjawisk,którewrzeczywistościniąniesą.Wszystkotosprawia,żekul-
turatraciznaczenie.Towdużejmierzekwestiajęzykainiewłaściwegoużywania
pojęć,któremu,podobniejakwielosłowiu,Dedeciuszdecydowaniesięprzeciwsta-
wia.Dlaczego?Ponieważsłowomadlaniegoznaczenieetyczne.Językpowinien
byćjasnyizrozumiały.Hermetyczny,nieprecyzyjny,niepoprawny,chaotycznyiob-
fitującywzbytwielesłówjęzykzamykaprzedludźmidostępdoświata,któryma
opisywać,iuniemożliwiadialog.Patronemjęzyka,którypowinienwłaściwieopi-
sywaćrzeczywistość,jestdlaDedeciusaWilhelmvonHumboldt.
Czywięcautoresejupomijaestetyczną,ornamentacyjnąwarstwęjęzyka?Wy-
dajesię,żenie.Nawołujedoprostotytam,gdziejesttokonieczne,awięcnaprzy-
kładwpolityce:BNaszjęzykstajesięnajpierwbanalny,potembałamutny,wkoń-
cuwręczagresywny,skorydorękoczynów,awrezultacietakieteżstajesięnasze
5Tamże,s.47.
6K.Dedecius,Wędrówkaszlakamikultury,przeł.J.Dąbrowski,w:tegoż,Szkiełkotłumacza...,dz.
cyt.,s.18.
7K.Dedecius,WymianakulturowamiędzyWschodemaZachodem,przeł.J.Dąbrowski,w:tegoż,
Szkiełkotłumacza...,dz.cyt.,s.31-32.
8A.Lawaty,KarlDedecius.Przezszkiełkotłumacza–okiempoety,w:K.Dedecius,Szkiełkotłuma-
cza...,dz.cyt.,s.12.
37(1-2/2023)
