Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Emocje,rozum,moralność
iemocjami,oileemocjeniezostanąprzypisanedociałaaniuznanezasamodzielne
ikonkurencyjneźródłomotywacji.Przyjęciezaś,żedualizmduszyiciałapokrywa
sięzdualizmemrozumuiemocji,nieprzesądzaotym,czyuprzywilejowanąfunk-
cjęwżyciumoralnymczłowiekapełnirozum(racjonalizmetyczny)czyemocje
(sentymentalizmetyczny).
2.1.Starożytność:Platon,Arystoteles,stoicy
Wfilozofiistarożytnejnależyzwrócićuwagęnadwiekluczowetradycjefilozoficz-
ne:PlatońskąiArystotelesowską.Platonjasnozarysowałdualizmduszyiciała,
polegającynietylkonaichjakościowejróżnicy,alezarazemopozycjimiędzynadz-
mysłowądusząazmysłowymciałem.Ciałojestźródłemniedającychsięzaspokoić
żądz,coSokratesprzedstawiłzapomocąmetaforydziurawejbeczki,którąniero-
zumnipróbująnapełnićdziurawymsitem
45
.Namiętnościsąniczymgwałtowne
siły,opadającenaczłowiekazzewnątrzimiotającenimbezwiednie,jeśliniepodda
ichkontrolirozumu.Ciałojestwtymujęciuprzyczynązła,boodwodziduszęod
prawdy;dopieroUwyzwoleniznierozumuciała”poznamyprawdę
46
.Namiętności
ipopędyutrudniająnampoznanieprawdy:
UDuszakażdegoczłowieka,jeślisięczymśgwałtowniecieszyalbomartwi,
musirównocześnieuważać,żeto,cojąnajgwałtowniejwzruszatorówno-
cześniejestnajbardziejoczywisteiprawdziwe,mimożeonowcaletakie
niejest.(ł)wtymstanieciałonajwiększekajdanynakładanaduszę(ł)
Bokażdarozkoszikażdybólnibygwoździemduszędociałaprzybijainiby
szpilkamijądoniegoprzyczepia,icielesnecechyjejnadaje”470
MetaforaciałajakowięzieniaduszyjestwyrazemantyhedonizmuPlatona,dla
któregożyciekierowanejedyniepożądaniaminiejestwpełniżyciem,takjakżycie
narkomanaczyalkoholika.BycieUmartwym”zażyciatoinaczejbycieUpogrzeba-
nymwnamiętnościachiszaleństwachciała”,któremuprzeciwstawiasięfilozof,
głoszącwzamianideałwolnościwewnętrznej,czyliUautonomicznegoporządku
duszypozanamiętnościamiciała”
48
0
WkolejnychswychdialogachPlatonłagodzikoncepcjęciałajakogrobuduszy
inamiętnościjakogwoździdojejtrumny.WPaństwiePlatonprzedstawiakoncepcję
trzechczęściduszy:pożądliwej,gniewliwej(temperamentnej–thymos)irozumnej,
45
Platon,Gorgiasz[w:]Gorgiasz.Menon,przeł.W
.Witwicki,Kęty1999,493B,s.78.
46
Platon,Fedon[w:]Uczta.Eutyfron.ObronaSokratesa.Kriton.Fedon,przeł.W
.Witwicki,War-
szawa1984,67A–67B,s.385–387.
47
Platon,Fedon…,83C–83D,s.421.
48
E.Voegelin,Platon,przeł.A.Legutko-Dybowska,Warszawa2009,s.77.
31
