Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałI.Konceptualizacjaemocjiwwybranychtradycjachfilozoficznych
czujestrach,alepotrafiodpowiedniosiędotegostrachuusposobićiwłaściwiedo
sytuacjizareagować,gdyżmęstwojest:
U[W]łaściwymśrodkiemwodniesieniudorzeczybudzącychodwagęlub
strach(ł);decydujesięononapewnerzeczyinarażasięnaniedlatego,
żetakiepostępowaniejestmoralniepięknelubżezaniechanietakiegopo-
stępowaniajesthaniebne”670
Innymisłowy,przeżywanieemocjiadekwatnychdosytuacjiiwodpowiednispo-
sóbjestpodstawąetykiArystotelesa.JakpodkreślaJaśtal,koncepcjacharakteru
etycznegoArystotelesawymagazaangażowaniacałejsferywewnętrznychprzeżyć
człowieka–uczuć,pragnień,postanowień–anietylkomyślenia
68
0
Wartotudodać,żepatrzączdzisiejszejperspektywy,cnotymogąbyćmy-
lonezemocjami,gdyużywasięnaichokreślenietychsamychsłów,np.życz-
liwość,wdzięczność,odwaga,nadzieja,miłośćmogąbyćpostrzeganezarówno
jakouczucia,jakicnoty.Różnicamiędzyemocjamiacnotamipoleganatym,żete
pierwszesązazwyczajkrótkotrwałe,zmienneibierne(sądoznaniami),atedrugie
sątrwałymidyspozycjamicharakterudoodczuwaniaidziałaniawokreślonyspo-
sób,utrwalonymiwpraktyce,cowiążesięznaszymwspółuczestnictwemwich
kształtowaniu.Innymisłowy,niemożnanarzucićsobieuczuć–zazwyczaj,gdy
chcemyzmusićsiędopewnychuczućlubsięichpozbyć,efektjestodwrotnyod
zamierzonego.Możemyzaśdoskonalićsięwcnotach,czylićwiczyćwodwadze,
uczyćwdzięcznościitd.Uczuciasąnietylkozmysłowymidoznaniami,aletakże
zawierająelementwolicjonalnyirozumowyorazmająwpływnanaszeciało,za-
chowanie,decyzjeorazstanducha.Niesąjednakwpełnizależneodnaszejwoli.
Tocnotykształtująnaszcharakterimająwpływnacałąnasząosobę–naszsposób
myślenia,działania,postrzegania,odczuwania.Uczuciasązaśistotnymaspektem
cnót,aleniesąznimitożsame
69
0
Arystotelesodróżnianamiętności,doktórychzaliczapożądanie,gniew,
strach,odwagę,zawiść,radość,miłość,nienawiść,tęsknotę,zazdrość,litość,od
zdolnościdoodczuwaniaprzyjemnościbądźprzykrościtowarzyszącejnamięt-
nościomorazodtrwałychdyspozycjidoodnoszeniasiędonamiętnościwspo-
sóbwłaściwy(cnoty)lubniewłaściwy(wady).Oceniemoralnejniepodlegato,co
czujemy(namiętnościsąbowiemniezależneodpostanowienia),aleto,jaksiędo
nichodnosimy:
67
68
Arystoteles,Etykał,III.7,1116a,s.137.
J.Jaśtal,Natura…,s.33.
69
OróżnicymiędzycnotamiiemocjaminaprzykładziewdzięcznościJ.Bankard,Cultivating
aGratefulDisposition:IncreasingMoralBehaviorandPersonalWell-being[w:]HabitsinMind.Integrating
Theology,Philosophy,andtheCognitiveScienceofVirtue,Emotion,andCharacterFormation,red.G.R.Pe-
terson,J.A.vanSlyke,M.L.Specio,K.S.Reimer,Leiden–Boston2017,s.248–280.
36
