Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałI.Konceptualizacjaemocjiwwybranychtradycjachfilozoficznych
FilozofiaArystotelesazarównowzakresiejegoetykicharakteruorazuję-
ciaemocjicieszysiędużymzainteresowaniemwśródwspółczesnychfilozofów,
zwłaszczawkontekścieetykicnót
74
.Wieluwspółczesnychmyślicielipostrzega
Arystotelesajakoprekursorakognitywnychteoriiemocji
75
0
Filozofiastoickaposzławkierunkukategorycznegoodrzucenianamiętno-
ści,czyniącstanbezuczuciowy(apatheia)stanemidealnym,doktóregopowinien
dążyćmędrzec.Ideaapatiijestzakorzenionawideałachszkółfilozoficznychepoki
hellenistycznej:autarkii–wystarczaniusobiesamemu,orazataraksji–definiowa-
niuszczęściajakospokojuducha
76
.OsiągnięciespokojuduchaZenonuznawał
zamożliwedziękiwyzbyciusięnamiętnościiosiągnięciustanuobojętności,czyli
apatii.Uwolnieniesięodnamiętnościwiążesięzideąniezależnościodświata
zewnętrznego(autarkii),costoicyprzejęliodcyników.UPodobnybądźdoskały,
októrąsięciąglefalerozbijają.Aonastoi,akołoniejusypiająbałwanywody”–ra-
dziMarekAureliusz,którywswejpochwaleduszywolnejodnamiętnościnazywa
jąUniezdobytąwarownią”
77
0
Namiętności,ichprzyczynyiskutki,byłyuznawaneprzezstoikówzaźródło
wszelkiegonieszczęścia.Ztychteżwzględówstoicyprzedstawilibogatąanalizę
namiętnościiuczuć,wrazzichempirycznymiprzejawami.Sokratesuważałsłabość
woli(akrazja)polegającąnapoddaniusięnamiętnościomzaprzejawignorancji.
StoicyprzyjęliwtymwzględzieintelektualizmSokratesa,wiążącnamiętności
zbłędamipoznawczymiidającpełenpriorytetrozumowi.Odrzucalijednakzało-
żenie,iżnamiętnościsązewnętrznymisiłami,czymśprzeciwstawnymrozumowi
izwierzęcym.Wujęciustoików,któremożnaokreślićmianemracjonalistycznego
monizmu,namiętnościsąsprzężonezrozumemidziękitemuwłaśniemogąbyć
opanowaneprzezrozum.Zuwaginatenzwiązeknamiętnościzrozumemnie
możnaichprzypisaćzwierzętom.JakpiszeSeneka:UDzikiezwierzętamająpopędy,
zawziętość,dzikość,agresywność.Alenieznajągniewu,jakirozpusty,choćnawet
wniektórychrozkoszachmniejsięhamująodludzi”
78
0
Stoicyrozróżnialiczterygłównerodzajenamiętności:pożądanie,obawę,
cierpienie,przyjemnośćiwieleinnychpodporządkowanychtymczterem
79
.Pożą-
danie(wtymgniew,oburzenie,urazaitp.)rozumianebyłojakofałszywemniemanie
74
J.Jaśtal,Natura…,s.10in.Patrztakżeliteraturatampodana.
75
J.Jaśtal,Natura…,s.191.WspółcześniautorzyodwołująsiędoArystotelesazwłaszcza
wkontekściejegoanalizywpływuemocjinaprzekonaniaorazpodkreślająkognitywnyaspektemo-
cjiwjegoujęciu(patrzm.in.K.Oatley,Emotions.ABriefHistory,Oxford2004,s.42–43;Emotionsand
Beliefs.HowFeelingsInfluenceThoughts,red.N.H.Frijda,A.S.R.Manstead,S.Bem,Cambridge2000;
N.H.Frijda,TheLawsofEmotion,NewYork2006,s.98in.).
76
G.Reale,Historiafilozofiistarożytnej,t.III,Systemyepokihellenistycznej,przeł.E.I.Zieliński,
Lublin1999,s.33–34.
77
MarekAureliusz,Rozmyślania,przeł.M.Reiter,Kęty2003,IV.49,s.38,VIII.48,s.73.
78
Seneka,Ogniewie(Deira)[w:]Myśli,przeł.S.Stabryła,Kraków1987,s.69.
79
G.Reale,Historiafilozofiistarożytnej,t.IIIł,s.431.
38
