Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Emocje,rozum,moralność
U[Z]ewzględunanamiętnościnieotrzymujemyanipochwał,aninagany
(niechwalisiębowiemkogośdlatego,żesięboi,anidlatego,żesięgniewa,
lecztylkozato,żeczynitowpewiensposób),otrzymujemynatomiastpo-
chwałyinaganyzewzględunacnotyiwady”700
Coważne,Arystotelesuznajedziałaniapodwpływemgwałtownychuczuć,pory-
wugniewu,pożądaniaitp.,zadobrowolne,gdyżmająswójpoczątekwczłowie-
ku,więcodniegozależą,oczymbędziemowawrozdzialetrzecim.Czyminnym
natomiastdziałaniadokonanezwyboruwymagająoneudziałucnót,azatem
niedotyczązwierzątczydzieci,zakładająrefleksjęirozumowanie,czylinamysł.
Człowiekniejestodpowiedzialnyzaswojeuczucia,alejestodpowiedzialnyza
to,jaksiędonichusposabia,gdyżjestodpowiedzialnynietylkozato,corobi,
aletakżezato,kimjestikimsięstaje.Innymisłowy,jestodpowiedzialnyzaswój
charakter.
WRetoryceArystoteleswyróżniarodzajeśrodkówprzekonywania,które
sprowadzadotriady:a)ethos(wiarygodnośćmówcy);b)pathos(odziaływaniena
uczuciainastawieniesłuchaczy);c)logos(wewnętrznawartośćipoprawnośćar-
gumentacji)
71
.Wkwestiipathosupisze:
UWiarygodnośćuzależnionąodnastawieniasłuchaczyosiągasięwówczas,
gdymowapowodujeichwzruszenie.Inneprzecieżwydajemyorzeczenia,
gdyjesteśmyzasmuceniniżkiedysięcieszymy,innenastawieniprzyjaźnie
niżusposobieniwrogo”720
ArystotelesprzedstawiawRetoryceniezwykleinteresującąipogłębionąanalizę
fenomenologicznąludzkichuczućinamiętnościsłuchaczywskazujenazależ-
nościmiędzyichosądemastanemducha.AnalizapsychologicznaArystotelesa
rozciągasięnaomówienieróżnychcechpsychicznychwzależnościodwieku,
etapużycia,stanuposiadania,klasyspołecznejitd.Wśródomawianychformwy-
powiedziszczególnąuwagępoświęcamowomsądowym(obronieioskarżeniu)
orazargumentacjiprawniczej.NiewątpliwieretorycznatriadaStagirytyjestwciąż
żywodyskutowanaiwykorzystywanawewspółczesnychszkoleniachwzakresie
skutecznejperswazjiiprzemówieńpublicznych,wretoryce,teoriidecyzji,teorii
argumentacji
73
0
70
Arystoteles,Etykał,II.5,1106a,s.110.
71
Arystoteles,Retoryka[w:]Retoryka.Poetyka,przeł.H.Podbielski,Warszawa1988,I.2,1356a,
s.67.
72
Arystoteles,Retoryka…,I.2,1356a,s.68.
73
S.Fuselli,Logoienuloi.Aristotle’sContributiontotheContemporaryDebateonEmotionsandDeci-
sion-Making[w:]AristotleonEmotionsinLawandPolitics,red.L.Huppes-Cluysenaer,N.M.M.S.Coelho,
Cham2018,s.91–112;F
.Pinho,OnLogos,PathosandEthosinJudicialArgumentation[w:]Aristotleon
EmotionsinLawandPolitics,red.L.Huppes-Cluysenaer,N.M.M.S.Coelho,Cham2018,s.133–154.
37