Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
44
MarekHetmański
krytycznewniknięciewichpodstawyjestniezbędneimożeteoriipozna-
niawyjśćnadobre.Możnapotraktowaćtozadaniejakoszczególnyro-
dzajzabiegówlaicyzacjiczydesakralizacjiepistemologii,którymwinna
sięonadzisiajpoddać.
Wświetlepowyższejrefleksjiniemniejwartąanalizepistemologicz-
nychjestrównieżrzadkobadanaizazwyczajniedoceniana,najczęściejzaś
deprecjonowana,szczególnawartośćepistemiczna-niepewność.Maona
wyraźnieantynomicznycharakterwstosunkudokategoriipewności,lecz
wartosięzastanowić,czyniemożnacałkiempoważniepotraktowaćjej
jakosamodzielnejwartościepistemologicznej,nieuwikłanejwsprzecz-
nościzpewnością.Łącząsięzniątakietypydoświadczeniapoznawczego
człowiekaczyzbiorowości,jakwątpienie,rozwiązywanieproblemówprzy
ograniczonychiproblematycznych(niepełnychiniedokońcaznanych)
przesłankach,czyteżpodejmowaniedecyzjiwsytuacjiwiedzyniepełnej,
łączącesięponadtozryzykiempraktycznymipoznawczym.Takierodzaje
doświadczenialudzkiegobyłyprzezepistemologiędotychczaszaniedby-
wane,analizowaneconajwyżejfragmentarycznielubtraktowanezdystan-
sem.Asytuacja,najakąwskazujestannaukwspółczesnych(całkiemdobrze
rozpoznanyiopisanynp.wramachogólnejteoriisystemów,przeztzw.po-
dejściesystemówzłożonychiteorięchaosu,jakrównieżniektórekoncep-
cjekosmologiczne),którecorazczęściejmówiąodysponowaniuwiedzą
niepewnąiprawdopodobną,zmuszaepistemologiędowzmożeniazain-
teresowaniatymrodzajemwiedzyiniepozwalanajejwykluczeniezob-
szarubadańfilozoficznych.Niepewnośćstajesięponadtozjawiskiemspo-
łeczno-kulturowym,gdyżprzyrostinformacji(jegotempozwykłosięjuż
mierzyćwedługpostępugeometrycznego),zjakimludzieispołeczeństwa
majądoczynienia,powoduje,iżznacznaczęśćnaszejwiedzyma,obra-
zowoiskrótowomówiąc,liczneobrzeżaniepewności,anawetwktórych
centrachniepewnośćjestnastałewkomponowana(np.warytmetyceczy
mechanicekwantowej).Rozpoznaniezatemsensuepistemicznegoniepew-
nościiniewiedzyorazsposobówichopanowywaniaorazradzeniasobie
znimijestważnąsprawąnietylkoteoretyczną,aleipraktyczną.Zadanie
tojestjużdośćdobrzeopracowaneweksperymentalnejipoznawczejpsy-
chologii(np.wteorii„sądzeniaipodejmowaniadecyzjiwramachniepew-
ności”sformułowanejprzezDanielaKahnemanaiAmosaTversky’ego21),
21Por.D.Kahneman,P
.Slovic,A.Tversky,JudgmentunderUncertainty:Heuristicsand
Biases,CambridgeUniversityPress,Cambridge(1982)1998.
