Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
9
przedstawicieleszkockiegooświeceniawyraźniewyróżnialisię
zaśwowymnurcie.JakpiszeAlexanderBroadie,wybitnybadacz
filozofiitegookresu,„przynajmniejtrzechSzkotów:Hutcheson,
HumeiSmith,byłowśródnajbardziejwpływowychfilozofów
moralnychwEuropie”5.Jednakówpotężnynurtmyślowyzro-
dziłnietylkofilozofów;obokwspomnianychmyślicielimożna
wymienićchoćbyJamesaWatta(wynalazcęsilnikaparowego),
JosephaBlacka(chemika,odkrywcęmiędzyinnymidwutlenku
węglaimagnezu)czyWalteraScotta(pisarza,autorapowieści
IvanhoeczyRobRoy).
Oświecenieprzyniosłotakżezmianęwuprawianiufilozo-
fii:odchodzonoodsiedemnastowiecznegosubstancjalizmuna
rzeczbadaniatreścimyślenia;pojęcietrwałejiniezmiennejdu-
szyzastąpionoanalizamirozumuiuczuć,aowebadaniamiały
stanowićdziedzinępokrewnąnaukomszczegółowym,niekiedy
teżwzorowałysięnanich.Samązaśfilozofięzaczętowykładać
wjęzykachnarodowych6.Szkocjawyróżniałasięrównieżpod
względemzorganizowaniasystemuedukacji:istniaływniej
szkołyparafialne,dziękiktórymwiększośćdzieciuczyłasięna
poziomiepodstawowym(cobyłowówczasewenementemna
skalęświatową)7.Polskiznawcaszkockiegooświecenia,Stefan
5A.Broadie,TeHistoricalAgeoftheHistoricalNation,BirlinnLimited,
Edinburgh2001,s.79.
6Oczywiścieszkockieoświecenieróżniłosięodoświeceniakontynental-
nego:podczasgdynaterenachNiemiecczyFrancjimyślicieleskupialisięna
rolirozumu,filozofowieszkockiegooświeceniaprzedewszystkimnazdrowym
rozsądku(commonsense),uczuciach,relacjachmiędzyludzkichizmyślemo-
ralnym(moralsense)(Ch.J.Berry,SocialTeoryoftheScottishEnlightenment,
EdinburghUniversityPress,Edinburgh1997,s.7).
7Chodziłonietylkoonaukęczytania,pisaniailiczenia,aleniekiedy
nawetksięgowościczynawigacji(ScotlandintheAgeofImprovement,eds.
N.T.PhillipsonandR.Mitchinson,EdinburghUniversityPress,Edinburgh
1996,s.170,173).
