Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WSTĘP
33
żestwierdzeniauprawnień,obowiązkówipowinnościmająodmienne
znaczeniawkontekstachprawnychimoralnych0Odrzucenietojednakże
niepowodujetego,iżstwierdzeniauprawnieńiobowiązkówetc0zawsze
stanowiąmoralneuzasadnienieczyumocowanieprawa,doktóregojego
twórcajestobowiązany0Takiestwierdzenia,wedleRaza,mogąbyćMod-
rywane”,tojestformułowanejakgdybyzpunktuwidzeniatych,którzy
utrzymują,żeistniejemoralnyobowiązekwypełnianiaprawa,aczkolwiek
faktyczniepochodząodosóbniepodzielającychdanegopunktuwidzenia0
Takieoderwanestwierdzeniawyjaśniająnormatywnyjęzykużywanynie
tylkoprzezprawnikówdoopisutreściprawa,bezzobowiązywaniaich
autorówwjakikolwieksposóbdojegomoralnegoaprobowania0Wedle
tegopoglądu,głównyzwiązekpojęciowyprawazmoralnościąredukuje
siędofaktu,żetam,gdzieprawoobowiązuje,tamteżuznajesięsędziów
zamoralnyautorytetzpunktuwidzeniaprawa0Onitowłaśnieartykułują
stwierdzenianatematuprawnieńiobowiązków,przetowierząlubprzy-
najmniejudają,żewierząwmoralnąpowinnośćprzestrzeganiaprawa0
Ponieważjednakwedletejteoriiniemaogólnejreguływyrażającejtaką
powinność,możetobyćuważanezaminimalnąpostaćpojęciowegozwiąz-
kupomiędzyprawemamoralnością0Niewystarczatonapewno,abyza-
negowaćdystynkcjępomiędzyprawem,jakiejest,ajakimbyćpowinno0
Mimożejesttopoglądminimalistyczny,wydajemisięgrzeszyćbrakiem
realizmuzakładanie,żesędziowiewswychorzeczeniachouprawnieniach
iobowiązkachzawszemusząwierzyć,lubudawać,żewierzą,wfałszy-
wąteorięopowszechnymmoralnymobowiązkuprzestrzeganiaprawa0
Sądzę,żelepiejjestprzyjąć,iżorzeczeniatakieustalają,czegomożna
dorzeczniewymagaćodadresatówprawa,wszczególności,jakieczyny
sązgodnezprawemuznawanymprzezsędziównapodstawieokreślenia
poprawnychstandardówwyrokowaniaiegzekwowaniaprawa0
Elastycznainterpretacjaprawanaturalnego,dokonanaprzezFinnisa,
raczejuzupełniawwielupunktachteoriępozytywistyczną,niżstanowi
dlaniejalternatywę0Skupiasięonagłównienaopracowaniukoncep-
cjiprawanaturalnegojakoskładającegosięzpewnychzasadMrozumu
praktycznego”porządkującychżyciejednostekispołeczeństw,zasadna-
stawionychnarealizacjępewnychoczywistychwartościipostacidobra,
anastępniepokazujących,żedoosiągnięciategopotrzebnyjestautorytet
prawaiszacunekdlaniego0Niepowodzeniepostronieprawatworzonego
przezludziwkwestiijegozgodnościztakimizasadamirozumupraktycz-
nego,chociażpsujeprawowznacznejmierze,niepozbawiagojednak,
jaktojestwedleniektórychkoncepcjiprawanaturalnego(uważanych
przezFinnisazaniewłaściwe),statusuprawaobowiązującego,aczkolwiek
możnajetraktować,wmyślrozważanegopoglądu,jakoMmniejobowiązu-
jące”0Niemniejjednak,koncepcjatauznajeodmiennośćtego,jakiepra-
wojest,odtego,jakiebyćpowinno0Upatrujeonagłównejwięzipomiędzy
