Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34
WSTĘP
prawemamoralnościąwtym,żepojęciesystemuprawaskierowanegona
obiektywnedobropowszechneiwpełnizgodnegozwymaganiamirozu-
mupraktycznegonietylkodostarczapodstawowychformkrytykirze-
czywistychsystemówprawa,alerównieżtworzynajbardziejwłaściwą
perspektywędlazrozumieniaichdziałaniawświecie,formrozumowań
prawniczychoraznormatywnegoopisuprawawkategoriachobowiązków,
powinnościiuprawnień0FinnisokreślatękoncepcjęjakomającąMklu-
czowe”znaczenieideterminującągłównyrdzeńprawa0Wszelakoprawo
pozytywneposiadawzględnąautonomięczyteż,raczej,jestwpewnym
sensieniezależneodideału,takżeprawnicyzewzględunawewnętrz-
necelesystemuprawamówią,itowewłaściwysposób,oobowiązkach
prawnych,jakgdybybyłyonewypranezwartościmoralnych,tamgdzie
płynieMstrumień”rozumupraktycznego0
Głównaiwielkazaletategopodejściadoprawanaturalnegopolegana
tym,żepokazujeonopotrzebębadaniaprawawkontekścieinnychdys-
cypliniuświadamiasposób,wjakiniewypowiedzianezałożenia,zdrowy
rozsądekimoralnecelewpływająnaprawoiorzecznictwo0Jednakże
tewartościowespostrzeżeniamogąbyćrównieżdokonaneinaczej0Mój
głównyzarzutwobecichprzedstawienia(obokniezgodynapodstawy
filozoficznetyczącesięoczywistegocharakteruwartościobiektywnych)
jakoodnowionejteoriiprawanaturalnegopoleganatym,żekoncepcja
ta,podkreślającidealnąpostaćprawaspełniającąwymaganiarozumu
praktycznegojakoMgłównyrdzeń”lubMkluczoweznaczenie”prawaoraz
traktującprawozłemoralniejakoMmniejprawne”,ożywiastarepomie-
szanieprawazestandardamiwłaściwymidojegokrytyki0Abyobronić
klasyczneteorieprawanaturalnegoodniedostatków,zaktóreFinnisob-
winiapozytywistów(takżeimnie),trzebadokładniewyjaśnić,jaktojest,
iżsławnesformułowania,np0TomaszazAkwinu,żeMprawojestpopro-
stuzaleceniemrozumudladobrapowszechnego”3,zgadzasięzinnąwy-
powiedziątegożfilozofa,mianowicie,iżMprawastanowioneprzezludzi
sąsprawiedliwelubnie”40Jesttakdlatego,żewyrazMprawa”wdrugim
ztychsformułowańodnosisiędoprawapozytywnego,awpierwszym
-doprawaspełniającegowymaganiarozumupraktycznegoiprzezto
moralniewiążącego0Obawiamsię,żeutożsamienieMgłównegordzenia”
prawazprawemwjegopostaciidealnejprowadzidopowrotumętnych
zawiłości0Gdypozytywista,wprzeciwieństwiedorozważanejsugestii,po-
zostajeprzyobjaśnieniupojęciaprawabezodniesieniadowartościmo-
ralnych,któresystemprawamożepromować,dostarcza,moimzdaniem,
lepszejgwarancjidlajasnejmyśli0Niezależnieodtego,utożsamienie
3SummaTheologiae1-11,Q090,art040Definitiolegisnihilestaliudquamquaedamrationis
ordinatioadbonumcommuneabeoquicuramcommunitatishabetpromulgata0
4Ibidem,Q096,art050Legespositaehumanitussuntveljustaevelinjustae0
