Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12|Rozdział1
wopiniikonsumentówmogąwywołaćograniczeniepopytunaproduktylokalne,
cozkoleispowodujespadekprodukcjilokalnejiwkonsekwencjidoprowadzi
dobezrobocia.
Wyjaśnianiemetnocentryzmuzajmujesięrównieżantropologia.Jednym
zpierwszychbadaczytegozjawiskabyłamerykańskiantropologM.J.Hersko-
vits,któryw1948r.opisałizdefiniowałetnocentryzmjakospecyficzne,pozy-
tywnewartościowaniesposobużyciawłasnejgrupyjakolepszegoodinnych
28
.
WedleHerskovitsanetnocentryzmjestpunktemwidzenia,żenależyprzedkładać
własnysposóbżycianadwszelkieinne”,icharakteryzujeonwszystkichludzi,
niewyłączającuczestnikówkręgukulturyeuropejskiej
29
.Uczonytenrozróżniał
etnocentryzmwojujący(nierzadkoprzejawiającyagresjęiposiadającynadbu-
dowęteoretyczną;przykłademjestkolonializmpaństweuropejskich)orazetno-
centryzmżyczliwy(wynikającyzniezrozumienia,charakterystycznydlakultur
niepiśmiennych)
30
.E.Nowickapisze,żenjesttopodziałwartościującyiplasuje
etnocentryzmwojującynapozycjispalonej,zktórejwyjściekurównoprawnejwy-
mianiekulturowejjestniemożliwe(niecodostępniejsze,choćteżniewpełnidla
antropologa)iizolujeczłowiekabędącegowobrębietegotypuetnocentryzmu”
31
.
PoglądyHerskovitsatrafnieoceniłinnyamerykańskiantropolog-C.J.
Geertz:nTowłaśnieHerskovitsnależydotychantropologów,którzyrozpoznali
wpełniiuwypukliliwyraźnie,żewidzimyżycieinnychludziprzezokulary
naszegowłasnegoukształtowania”
32
.OetnocentryzmieGeertzpisałweseju
Pożytkizróżnorodności,gdziepunktemwyjściaswoichrozważańuczyniłuwagi
C.Lévi-Straussa,któryuznaje,żenetnocentryzm(...)nietylkoniejestsam
przezsięczymśzłym,ale-przynajmniejdopókiniewymykasięspodkontroli
-jestczymśraczejdobrym”
33
.ZafrancuskimstrukturalistąGeertzprzyjmuje,że
postulatcałkowitegouwolnieniasięodetnocentryzmujestniemożliwy(jest
złudzeniem)
34
.JednakpodczasgdyLévi-Straussakceptujetozjawisko,Geertz
uważa,żenproblemzetnocentryzmemniepoleganatym,iżrobiznaszakładni-
28
R.Gierszewski,Kultura,moralność,względność.Doktrynarelatywizmukulturowego
M.J.Herskovitsa,Wyd.UAM,Poznań2000,s.47.
29
30
Ibidem.
Ibidem.
31
E.Nowicka,Światczłowieka–światkultury.Systematycznywykładproblemówantropo-
logiikulturowej,PWN,Warszawa2002,s.175-183.
32
C.Geertz,Myśleniejakoaktmoralny:etycznywymiarantropologicznychbadań,[w:]
idem,Zastaneświatło.Antropologicznerefleksjenatematyfilozoficzne,Universitas,Kraków2003,
s.81.
33
Idem,Pożytkizróżnorodności,[w:]idem,Zastaneświatło...,s.91-92.
34
M.Stec,Ironiaantropologiczna,etnocentryzmiinneetyczneaspektybadańterenowych
wedługCliffordaGeertza,[w:]Etyczneaspektybadańspołecznych.Człowiekispołeczeństwo,
(red.)K.Zamiara,Wyd.UAM,Poznań2005,s.230.
