Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XIV
Spinozaitradycjehumanizmunowożytnego
sekciarskich,anawetzaepigonascholastyki.Wielośćtych
genealogicznychwyjaśnieńtłumaczysięnaogółjakopróby
dorabianiatradycjidoodpowiedniejinterpretacjisamej
doktrynyorazhistorycznegousprawiedliwianiaiumacnia-
nianiekiedywręczfalsyfikatorskichnadniązabiegów,przy
czymwyjaśnieniatakiezregułyopierałysięnaformalnym
porównywaniuizolowanychfragmentówdoktryny,niepod-
porządkowanychjejprzewodnimtendencjom.Wrzeczywi-
stościSpinozawnajmniejszymstopniuniebyłeklektykiem
ipoprzedzającegodoktrynybyłydlaniegotylkopunktem
wyjścia,nigdyzaś–mechanicznieprzejętymiczęściamisys-
temu,któryjesttworemwyjątkowosamodzielnymiorga-
nicznym.WrozwojufilozoficznymSpinozywielkąrolę
odegrałobezwątpieniaprzezwyciężaniekartezjanizmu,
któremuzawdzięczaonliczneswojeelementy:dualizmmy-
śleniairozciągłości,któryjednakniejestuSpinozyduali-
zmemsubstancjiiłączysięzkonsekwentnymmonizmem;
nadtopojmowaniesubstancjijakorozciągłejinieskończo-
nej,ciągłościowa,anty-atomistycznakoncepcjamaterii,fi-
zykamechanistyczna,racjonalizmteoriopoznawczypołą-
czonyzkultemnaukmatematycznychjakowzoruwszelkiej
wiedzy,naukaoimmanentnychkryteriachprawdy,wreszcie
wpsychologii–teoriaafektówiichprzezwyciężania.
RacjonalistycznaetykaSpinozynosiniedającesiękwe-
stionowaćpiętnostoickie.Wreszciewteoriipaństwapunk-
temwyjściadlarozważańSpinozybyłydziełaHobbesa,
zktórymzresztątylkoczęściowosięzgadzał.Jednakżenie
byłowSpinozieniczeklektyka–zostawiłonsystemnad-
zwyczajzwartyijednolity,który,jakkażdadoktrynafilo-
zoficzna,opierałsięnadorobkuistniejącejtradycji,ale
kształtowałgoiprzerabiałzgodniezwłasnymipoglądami.
