Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XVI
Spinozaitradycjehumanizmunowożytnego
RacjonalizmSpinozy
RacjonalizmSpinozyjesttąosobliwościąjegodoktryny,
któranajłatwiejbodajrzucasięwoczyprzyjejstudiowa-
niu.Mamytunamyślipopierwsze„racjonalizm”wtym
sensie,kiedyprzeciwstawimygo„antyracjonalizmowi”,to
znaczy,kiedyoznaczamytymmianemdoktrynę,którawie-
rzywrozumludzkiijegozdolnośćpoznawczą,aodrzuca
wszelkiesposobypoznaniaopartenaintuicjiidoświadcze-
niachmistycznych,wszelki„oglądniedyskursywny”,wszel-
kiepoznanieniedającesięaniwsłowachwyrazić,aniprze-
kazaćinnym,nadtowszelkiepoznanieobjawioneinie
wymagającedlategodowodu;myślimypowtóreoracjona-
lizmiewtymznaczeniu,kiedyprzeciwstawiamygoempiry-
zmowijakodoktrynę,którawierzywmożliwośćiwartość
wiedzyniezawisłejoddoświadczeniaigłosi,żepoznanie
najdoskonalszeobywasiębezzetknięćzmysłowychześwia-
temzewnętrznym,mocąsamegorozumu.
Tendencjeracjonalistycznesąznamiennedlafilozofii
XVIIwieku,rozwijającejsięnakontynencieeuropejskim.
OilewAngliidominowałatendencjaempirystyczna,przed-
stawionatamwformiesystematycznejprzezFranciszka
Bacona,materializm„kontynentalny”(wyjątekstanowi
Gassendi)łączyłsięzracjonalizmem,którywszczególności
cechujetutajcałąfilozofiępokartezjańskątegookresu.
RacjonalizmSpinozy,jakkolwiekstanowiącybezwątpie-
niakontynuacjęideiKartezjusza,różnisięprzecieżod
niegowistotnychswoichskładnikach;różnisięprzede
wszystkimtym,żeprzezwyciężasubiektywistycznetenden-
cjekartezjanizmu.Odmiennościtemożnabynajogólniej
scharakteryzowaćwnastępującychpunktach:
