Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Spinozaitradycjehumanizmunowożytnego
MonizmSpinozy
XXI
Głoszącanalitycznośćwiedzynajdoskonalszej,Spinoza
wierzył,żewjednymwypadkumożemyuznaćzaanalitycz-
nypewiensądegzystencjalny;zsamegomianowiciepojęcia
rzeczymożemywpewnymwypadkuwyprowadzićwniosek
ojejistnieniukoniecznym.Jesttomożliwewtedy,gdybada-
mypojęciebytunajdoskonalszego,awięctakiego,któryna
mocydefinicjiistniećmusi,boistnieniejestprzecieżpewną
doskonałością.Poznajemywtymrozumowanieznanepod
nazwąontologicznegodowoduistnieniaBoga,skonstruowa-
negoprzezAnzelmaKantuareńskiego.Dowódontologiczny
nienależałdoinwentarzapanującejteologiitomistycznej
iodrzucanybywałzregułyprzezfilozofiękościelną.Alecze-
mumiałsłużyćtendowódwwersjispinozjańskiej?Dowodził
koniecznegoistnieniarzeczynajdoskonalszej,która,dowie-
dzionatymsposobem,okazywałasięprzyczynąsamejsiebie,
causasui.RzecztęnazywaSpinozasubstancją,przyrodąlub
Bogiem.Faktyczniedowiedzionowtensposóbkoniecznego
istnieniaprzyrody,więcej,dowiedziono,żeprzyrodaistnieje
„własnąmocą”iniemożebyćstworzona,jeśliistnieniejejnie
wymagaposzukiwaniajejprzyczyny.Genetycznie,dowód
tenuSpinozyniemiałzescholastykązwiązkówbezpośred-
nich,alenajwyraźniejnawiązywałdoKartezjusza.Wsamej
doktrynienatomiaststanowiłniezwykleznamiennyprzykład
metodyracjonalistycznej,któranawetsamoistnienieświata
wzdragasięuznaćnamocydoświadczenia.Rzeczzaistepa-
radoksalna:ontologicznydowód,którymiałwśredniowie-
czusłużyćokazaniukoniecznościistnieniaBoga,służytu
okazaniulogicznejniemożliwościstworzeniaświata,awięc
logicznejniemożliwościistnieniaBoga.AlbowiemBógSpi-
