Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Spinozaitradycjehumanizmunowożytnego
XXIII
nieustannieprzedmiotemnajrozmaitszychsporówipole-
mikinterpretacyjnych.Każdarzeczposzczególnato,jak
Spinozapowiada,modussubstancji–awięcpewienjej
przejaw,stan,modyfikacja,wytwór,pewienbytodniejza-
leżnyidziękiniejistniejący.Alekażdarzecztomodusobu
atrybutów;substancjękażdąmożnadlategorozważać
zpunktuwidzeniaobu.Każdamaniejakopodwójnaegzy-
stencję:jakomodusatrybuturozciągłościjestciałem,jako
modusatrybutumyśleniajestideą.Ciałoiideaniesądwie-
marzeczami,jesttotasamarzeczzdwóchpunktówwidze-
niarozważana.Światcałymatedydwaporządki,któresą
właściwietylkoformamiprzejawianiasięjednego;ma
strukturęcielesną,rozciągłościową,orazstrukturęidealną,
logiczną:„porządekizwiązekideijesttakisam,jakporzą-
dekizwiązekrzeczy”.Cooznaczaatrybutmyśleniaprzypi-
sanyprzyrodzieicooznaczacecha„byciaideą”przysługu-
jącakażdejrzeczyposzczególnej?Trudnotuwdawaćsię
wanalizęikrytykęlicznychrozważańtejzagadkowejkwe-
stii,stanowiącejpunktwęzłowywszystkichkontrowersjiin-
terpretacyjnychspinozyzmu.Wersjenajpopularniejsze
przedstawiająsięnastępująco.
Interpretacja
subiektywno-idealistyczna,
najsłabiej
ugruntowanainajmniejmogącaszukaćwtwórczościSpi-
nozyuzasadnień,pojmujerzecz-ideę,tojestrzeczrozważa-
nązpunktuwidzeniaatrybutumyślenia,jakorzeczpomy-
ślaną.Okazujesięstąd,żeegzystencjarzeczyuzależniona
jestodaktualnegoistnieniajakiegośumysłu,którego
przedmiotpoznaniarzeczdanastanowi.Atoli,jakby
wprostgodzącwpróbyzniekształcającychobjaśnień,które
chciałybygozaliczyćdotradycjisubiektywnegoidealizmu,
SpinozastwierdziłwTraktaciekrótkim:„Ideeprzecieżsą
