Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.Omożliwościndobrej”śmierci
złem,itozłemnajwiększym,dlatego,ktoumiera13.Trzebasięprzeto
zastanowić,czyiwjakisposóbśmierćmożebyćdobradlaumierają-
cego-wprzeciwnymraziecaładyskusjaondobrejśmierci”zostanie
pozbawionaetycznegokontekstu.
Czyidlaczegośmierćjestbądźniejestzłemdlaczłowieka,któ-
ryumiera,jestproblememodwiekówrozważanymprzezfilozofów
moralności.Dwa-całkowicieprzeciwstawneiskrajnieradykalne
-poglądynaówproblemstreszczaTomasNagelwsłynnymeseju
pt.Śmierć,cytatzktóregootwieraniniejszyrozdział.Pierwszyztych
poglądów,któryodzwierciedlazdroworozsądkoweprzekonanie,że
śmierćjestbodajnajwiększązestrat,jakiemożeodnieśćczłowiek,
ległupodstawtzw.prywacyjnejkoncepcjizłaśmierci,którąomawiam
wdalszejczęścitegorozdziału.Pogląddrugi,intuicyjniedozaakcep-
towaniadośćtrudny,głoszonyjestprzezfilozofówpragnącychuwolnić
nasodlękuprzedśmiercią.Jegowzorcowesformułowanieznajdujemy
wLiściedoMenoikeusa.Epikurpróbujedowieść,iżśmierćniejest
dlaczłowiekazłem,aściślejrzeczbiorąc,żejestonaaksjologicznie
neutralna,tj.niemożnajejwogólerozpatrywaćwkategoriachdobra
izłazpunktuwidzeniazmarłejosoby:
Starajsięoswoićzmyślą,żeśmierćjestdlanasniczym,albowiem
wszelkiedobroizłowiążesięzczuciem;aśmierćjestniczymin-
nym,jakwłaśniecałkowitympozbawieniemczucia.(...)Azatem
śmierć,najstraszniejszeznieszczęść,wcalenasniedotyczy,bo
gdymyistniejemy,śmierćjestnieobecna,agdytylkośmierćsię
pojawi,wtedynasjużniema.Wobectegośmierćniemażadnego
związkuanizżywymi,anizumarłymi;tamtychniedotyczy,aci
jużnieistnieją14.
Argumentówsprowadzasiędotezy,żeśmierć,rozumianajako
brakistnienia,niemożebyćzłemdoświadczanymprzezczłowieka,
itoaniżywego-boten,skorożyje,toniejestmartwy,anizmarłego
13Rzeczjasna,czyjaśśmierćmożebyćtakżezładlainnychludzi-wtym
sensie,żesprawiaimonacierpienielubnp.pozbawiaśrodkówdożycia(por.J.Ra-
chels,TheEndofLife.EuthanasiaandMorality,Oxford1986,s.39).Tujednak,
jakożeksiążkadotyczyeutanazji,zajmujęsięjedyniekwestiąznaczeniaśmierci
dlatego,ktoumiera.
14Epikur,ListdoMenoikeusa(w:)DiogenesLaertios,Żywotyipoglądysłynnych
flozofów,Warszawa1982,s.544-545.
18
