Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Polskalewicachrześcijańska(1832–1914)...
mieszkańcamistosunkówzmiana,czymogłabybyćdokonanąwtaknienormalnymstanie,jakim
jeststanwojenny?Nie,zaiste.KwestyatajużpoprzedniemipracamiTowarzystwadooczywistości
przyprowadzonązostała.Gdybynaródpolskiwpierwszejzarazchwilizbrojnegoruchumógł
uorganizowaćsięnazasadachdemokracyi,itakuorganizowany,wszystkiefunkcyeswojeobok
szczękuorężapełnić,siłyjegopodniosłybysiędonajwyższości,aotryumfiesprawynaszejnikt,
samnieprzyjaciel,nachwilębyniewątpił.Leczgdysamanaturazbrojnegoruchutakradykalnego
przeobrażeniadokonaćiwprowadzićwżycieniedozwala,kwestyaredukujesiędotego,abypo-
wstaniemiałojaknajwyraźniejszy,niewątpliwycharakterrewolucyisocyalnej;czylijaśniejmówiąc,
abywszystkoto,cowpierwszejjegochwilizaprowadzone,lubwciąguwalkiuskutecznionebyć
może,zaprowadzićiuskutecznić.Imtrafniejpomyślanemisumienniejwykonanembędzieto
dzieło,temmassymocniejszegonabędąprzekonaniaoistotnychrewolucyicelach;temjaśniej
pojmą,coichpowyswobodzeniuojczyznyczeka;temliczniej,silniejpowstaną,apowstawszy,
niezłożąbroni,dopókicałamyślwielkiegoruchuurzeczywistnionąniezostanie.(ł)Zniesie-
nieniewoli,dotychczasnamassachciążącejipolepszeniemateryalnegoichbytu,czyliwolność
iwłasność,alboinaczejduchoweimaterialnewszystkichusamowolnianiejotosąogólne
środki,któremirewolucya,jeżelidoujarzmionegoluduprzemówi,głosjejzrozumianybędzie”.
WkońculatczterdziestychświatopoglądpolitycznyHeltmanacorazbardziejewoluował
wkierunkuchrześcijańskim.Nierezygnowałzrewolucjonizmuiwłaściwejdlaniegonludomanii”
(nchłopomanii”),alerozwiązanieproblemówspołecznychdostrzegałjużnietylkowdemokraty-
zmieirewolucji,aletakżewprzesłaniupłynącymzEwangelii.W1846r.zzapałemprzystąpił
jakoemisariuszCentralizacjiTDPdopowstaniakrakowskiego,anastępnieruchawkiwywołanej
WiosnąLudówwGalicji(zostałczłonkiemKomitetuNarodowegowKrakowie)iwDreźnie.
WOdezwieKomitetuNarodowegoKrakowskiegodoobywateliGalicyiiziemikrakowskiej(1848)
pisał:n(ł)naoswobodzonejziemizałożymyporządekspołeczny,odporządkudotychcza-
sowegowszystkichinnychnarodówwyższy,bonamiłościchrześcijańskiej,wnieszczęściach
wykarmionej,oparty:dziśaktempoświęcenianaszegoniechbędziedobrowolnezrzeczeniesię
przywilejów,zktóremirozstałasięlubrozstajesięEuropacała.Wobliczuludzkościbędzieto
zadatektego,cojejwkrótceprzynieśćniewątpliwąmamynadzieję.Wzywamywięcwas,oby-
watele,izaklinamynamiłośćBogaiojczyzny,nanaszhonornarodowy,nawłasnedobrowasze,
abyścienieociągalisiędłużejzwielkiemdziełemzupełnegousamowolnieniaiuwłaszczenia
ludu”.WwydanejwtymsamymrokubroszurzeBożesłowadoludupolskiego,wyjaśniałjeszcze
bardziejprecyzyjnie:n(ł)Bógdobrystworzyłświatdlawszystkichzarównoludzi.Widzicie,
jakosłońcedlawszystkichświeci;gwiazdywszystkimsięiskrzą;powietrzemoddychająwszyscy;
wiatrwszystkichwskwarzeletnimorzeźwia;deszczwszystkieskrapianiwy;rzekiistrumienie
dlawszystkichpłyną;dlawszystkichjestmiejscenaziemi;iBógziemięzaopatrzyłwewszystko,
abysowiciedostarczaławszystkiego,napotrzebywszystkich.LuduPolski!Braciamoi!Dlaczegóż
wy,nic,okromgłoduinędzy,natejzieminiemacie?(ł)LuduPolski!Braciamoi!Dlaczegóż
25
