Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie.Międzyewolucjonizmemarewolucją…
11
jużAlexisdeTocqueville-możestaćsiępożywkądlasystemudespo-
tiinieporównywalnychzniczym,byćmożetylkozdespotiamiczasów
starożytności.FriedrichNietzschepisałzkolei,żenieufasystema-
tykomiustępujeimzdrogi,apożądaniesystemujestbrakiemrze-
telności.Miałoczywiścienamyślisystemspołeczny,wktórymdąży
siędosystematyzacjispołecznychinstytucjiniejakoapriori.Podobne
ujęcietypowejestdlaprzeciwnikówradykalnychegalitarystycznych
koncepcjirewolucji,coporazpierwszyzauważyłEdmundBurke18.
Codozasadynietylkowskazaniwcześniejkonserwatyścisą,jak
wiadomo,pełniobawwobecrewolucji,rozumianejwklasycznym
kształciejejdefinicji.Współcześniejednakrewolucjonizmrozszerza
się,wymykającpierwotnymczyteżpotocznymklasyfikacjom.Codo
zasadyaktualnajednakjestTocqueville)owskaszerokadefinicjarewo-
lucji.Istotnatakżepozostajeklasyfikacjapodziałuhistoriiidei,potem
historiidoktryn,nakierunkiewolucyjneirewolucyjne.Jakzazna-
czono,obaterminysątworaminowożytnymi.
Rewolucyjnośćwprowadzatakżemniejczybardziejradykalne,często
egalitarne,rozwiązania.Pierwszarewolucjapolitycznanakontynen-
ciedokonałaradykalnejzmianyustrojuspołecznegozmonarchiina
republikę,chociażostatnianieokazałasiępanaceumnaprojektowane
bolączkiipostulowanezmiany.Niedługopotemtzw.rewolucjaprze-
mysłowaskutkowałazmianąsystemuszlachecko-feudalnego,także
wkontekścierównychwyborów,poprzeznp.monarchiękonstytu-
cyjną,zupełnieinnąodabsolutyzmuprzedOświeceniem.
WiekiXVIII,XIXiXXprzyniosłynajpierwcodozasadyklasyczne
rewolucje:próczrewolucjifrancuskiej,napływającejradykalnymifa-
lami,jakprognozowałdeTocqueville,przedewszystkimrewolucję
bolszewickąwRosji,któraobokfrancuskiejmiałanajwiększezna-
czeniezpunktuwidzeniawspółczesności.Zakwestionowanotym
samym,bujnierozwijanetakżewXXstuleciu,doktrynytypowo
ewolucyjne:liberalizm,konserwatyzm,choćiwnichmożnaodna-
18E.Burke,RozważaniaorewolucjiweFrancji…,tłum.D.Lachowska,wstęp
P
.Kłoczowski,Kraków1994.
