Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie.Międzyewolucjonizmemarewolucją…
13
wiadomo,zwłaszczawchrześcijaństwie(ikatolickiejnaucespołecznej).
Odrębniejednakodlat60.XXw.występujepojęcierewolucjiislamskiej.
Ewolucjonizmjestteżdominującywpolskiejmyślispołecznej.
Polskimkontekstemideirewolucjijestnatomiastbrakwykształcenia
takiejideijakodominującejpolityczniewnaszymspołeczeństwie.
ChociażodczasuIRzeczypospolitejistniałyprzykładymniejczybar-
dziejradykalnychideologii,naziemiachpolskichniebyłtonigdyprąd
przeważającynadinnymidoktrynami,podporządkowanymicodoza-
sadyodzyskaniuiutrzymaniuniepodległości.Przed1918r.zarewo-
lucjęnawzórfrancuskiuznaćnależytylko„rabacjęgalicyjską”wlu-
tymimarcu1846r.Przedutratąpaństwowościdominującyniebyłna
pewnonurttzw.jakobinówpolskich,skrzydłaStronnictwaPatriotycz-
nego,uznającegozapatronaHugonaKołłątaja,postulującyutworze-
nierepubliki,przyznanieprawmieszczanom,zniesieniepoddaństwa
chłopówipańszczyznyczyukaraniezdrajcównarodu(1793-1796)24.
OdczasówIRzeczypospolitejdominowałazatoumiarkowanaideo-
logiaszlacheckiejrewolucji,operującajedynietylkopozornąpodobną
nazwą,postulującaprzeprowadzeniereformspołecznychprzyzacho-
waniuwpływunarządywszystkichgrupspołecznych,zczasemzwią-
zanychzideologiąrepublikańską.Koncepcjetakienienegowałyidei
Polskijakoojczyznywszystkichobywateli,godnejteżwalkiojejza-
chowanieczyodzyskanie.Jesttokoncepcjaewolucyjna,typowadla
innychkrajóworozwiniętymsystemiepolitycznym25.Jejimplikacje
możnabeztruduodnaleźćwpolskichposzukiwaniachustrojowych
czasówmiędzywojnia,kiedyradykalizmsystemówtotalitarnych,jak
równieżrodzimeideologiesilnieegalitarneinacjonalistyczneniebyły
wstaniezdominowaćsystemupolitycznego.Niebyłbywstanieuczy-
nićtegotakżedominującywPolscepoIIwojnieświatowejsystemko-
munistyczny,którydopierozostałinkorporowanyzZSRR.Pofiasku
walkizbrojnegopodziemiaodzyskanieniepodległościisuwerenności
państwazaczętojednakutożsamiaćzrewolucją.
24Zob.np.B.Leśnodorski,Polscyjakobini.Kartazdziejówinsurekcji1794roku,
Warszawa1960.
25J.Szacki,Ojczyzna,naród,rewolucja.Problematykanarodowawpolskiejmyśli
szlacheckorewolucyjnej,Warszawa1962,np.s.211.
