Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
FENOMENOLOGIAWARTOŚCI
sięwpojęciachogólnych,maswojągenezę(„niczegoniemawumyśle,czego
wcześniejniebyłobywzmysłach”).
Wartośćjakofaktfilozoficznyjestwięcwytworemesencjalizmuwpojęciu
bytujakosubstancji,cowidaćjużwpoczątkachformowaniasiękategoriiwar-
tości.Zredukowaniebytudoporządkutreściowegodoprowadziwkonsekwencji
doodizolowaniagoodsferywartości.Będzieonopolegaćnaodseparowaniu
momentuistnienia(Sein)odmomentupowinności(Sollen).Odtejporybyt
(Sein–esse)nieoznaczajużrealnieiobiektywnieistniejącejsubstancji,lecz
zaledwiesądbędącytejsubstancjiujęciemnasposóbrzeczywisty,czyliaserto-
ryczny.Asertoryczność,czylirzeczywistośćsądzenianapłaszczyźnieprzyro-
doznawstwa,fundujewsystemieKantaporządeksądównaukowych,czylisą-
dówsyntetycznychapriori,mającychcharakter„doświadczalny”.Znaczyto
zarazem,żekategoriabytujakosubstancjisprowadzasiętudofunkcji„jest”
wsądachoprzyrodzie,którejakoasertorycznesąsądamiorzecznikowymi,
awięcwłaśnieesencjalnymi,dotyczącymitreści,anieistnienia.Istnieniazresz-
tądotyczyćniemogłyitozzupełniepodobnegopowodu,jakuArystotelesa.
Substancjazostajewięczałożona(apriori)wpoznaniuświata,takjakzakłada,
czylizarazemfundujeonaprzypadłości,stanowiąceznówKantowskąreal-
ność,sklasyfikowanąwkategoriijakościnapoziomiepojęćintelektu.
Realnośćodpowiadawięctwierdzeniuwkategoriisądówapriori
(wkategoriijakości).Toznowuoznacza,żezsądemtwierdzącymmamy
tylkowtedydoczynienia,gdymaonpodstawywjedynejrealnejtreści,
jakąjesttreśćwrażeńzmysłowych,azatemtylkowprzypadkuoparciasąduna
tym,coprzypadłościowe.Sądrzeczywistytozatemorzecznikowysąd,przede
wszystkimtwierdzący,zawieszonynarealnościidotyczącyzawszetego,
codanerealnie,czylidotyczącyzmysłowychjakościbędącychtreściami
wrażeń.Zarazemwięcsądrzeczywisty,jakosądoprzyrodzie,dotyczytego,co
podporządkowanekoniecznymprawom,aniedotyczytego,cowolne.Sąd
rzeczywistyniedotyczywięcosóbjakocelówsamychwsobie,zpowoduwłas-
nejautotelicznościodznaczającychsiędystynkcją„godności”ibędącychtym,
copowinne(obowiązkowe)wedleprawamoralnego(imperatywkategoryczny
wsformułowaniu:„postępujwobecosobydrugiegotak,abyśjejużywałzawsze
jakocelu,anigdyjakośrodka”).Wtenotosposóbsądrzeczywistydotyczy
tylkotego,cofenomenalneiprzedmiotowe,anigdytego,cojestrzecząwsobie
icościślesubstancjalnewsensieobiektywnegorozumieniasubstancji.
