Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WARTOŚĆIPOZNANIE
17
ki
4.Celedlawolijakopodmiotumoralnegobywająbowiemróżneiuhierarchi-
zowane.Należyrozróżnić–zaArystotelesempowiadaBrentano–celepośred-
nieiceleostateczne,doktórychtepierwszeprowadzą(sąśrodkami).Spośród
środkówjednebywająniewłaściwe,innewłaściweiwolamusipomiędzynimi
wybierać.Zasadąwyboruśrodkówmogłabybyćskuteczność,także„słusz-
nym”byłbytylkośrodekskutecznierealizującycel.Wprzypadkujednakcelów
ostatecznychtazasadaskuteczności(jakosłuszności)zawodzi,gdyżwśród
celówskutecznierealizowalnych(osiągalnych)niewszystkiesąsłuszne(wzglę-
dniesłusznewjednakowymstopniu).Wybórjestzatemkoniecznynade
wszystkopomiędzycelamiostatecznymi,któresągłównymimotywamiczy-
nów.Zawszenależywybieraćtylkocelesłuszne,botylkoonesądobre.Spo-
śródzaścelówsłusznychmusimyznówwybieraćte,któresąbardziejsłuszne,
spośróddóbr–dobrawiększe.Dlategoteż–mówiBrentano–trzebaustalić
zasadętegowyboru,czylipoznaćkryteriumsłusznościcelu.Pytaniewięcora-
cjęsłusznościcelustajesiępierwszympytaniemstawianymwpoznaniumoral-
nym,bodotyczynajważniejszegokryterium,czylipierwszej,naturalnejsankcji
moralnej.Odpowiedźzaśniebędziezarazemodpowiedziąnapytanie,czymjest
dobrojakoceldlawoli
5.
Cozatem–pytaBrentano–nazywamydobremiwjakisposóbpoznaje-
my,żecośjestdobre,acośinnegojestdobremwiększym?Wniecoinnym
sformułowaniupytanietobrzmi:cojestźródłempojęciadobra?Tupotrzeba
uciecsiędoanalizytreściprzedstawień,itoprzedstawieńpsychicznych,anie
zmysłowozewnętrznych(„fizycznych”),któreniesąwstaniedostarczyćprze-
słanekdlatakichpojęćjak„chcenie”,„wnioskowanie”,„niemożliwość”,„ko-
nieczność”czywreszcie„cel”i„dobro”.Tepojęcianiemogąwywodzićsię
znaocznościczasoprzestrzennych.Ztychnaocznościwywodząsiępojęcia
zmysłowychjakości,takiejakpojęciedźwięku,barwyczyciężaru
6.Pojęcia
celu,dobra,atakżepojęcieprawdy,uzyskiwanesąnatomiastwoparciu
o„obiekty”czynaocznościwewnętrzne,czyli„psychiczne”
7.
4
Ibid.,s.15.
5
Ibid.,s.16in.
6
„Mamynaoczneprzedstawieniaotreścifizycznej.Ukazująonejakościzmysłowe
wszczególnysposóbokreśloneprzestrzennie.Ztegoobszaruwywodząsiępojęciabarwy,dźwię-
ku,przestrzeniiwieleinnych.Nietujednakbijepojęciedobra”,ibid.,s.15.
7
WtymmiejscuBrentanochętnieprzywołujepodzielanywśredniowiecznejtradycjire-
alistycznejpoglądArystotelesowy,żeźródłemwiedzykoniecznejsąwrażeniazmysłowe(nihil
estinintellectu,quodnonpriusfueritinsensu).Czynitujednakważnerozróżnieniepomiędzy
