Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Nowogrecy:rozpieszczonedziecilhellenizmu?
25
naichterenachzatriumfowałowpierwbizantyńskie,apotemtureckiebarbarzyństwo
idoszczętniezniszczyłostarożytnegoducha14.MiędzyGrecjąiEuropąwytworzyłsię
więcpewienstosunekwzajemnegooddziaływaniaiwymiany,którymożnaokreślić
takżejakostosunekmiędzykulturowejnegocjacji.GrecjadałaEuropiefundamenty
podjejkulturę,aEuropamiałaterazdaćGrecji(tejnowożytnej)czytelnąitrwałą
tożsamość,dystansującąodWschoduiumożliwiającąjejakcesdocywilizowanego
świata.ArgumenttenoddrugiejpołowyXIXw.,wskutekwzrostuantyzachodnich
nastrojówimobilizacjiideologównarodowych(oczymponiżej),ulegnieosłabieniu
iustąpimiejscaideiciągłościhistorycznejnarodugreckiegoodstarożytnościviaBizan-
cjumdowspółczesności.Alepoglądowywędrowaniuduchagreckiegoinastępniejego
powrocieviaEuropaZachodniautrzymasiędługo,nawetporehabilitacjiBizancjum
iuczynieniugorównorzędnymzestarożytnościąfilaremgreckości.Będziegogłosił,
zinnąwprawdzietroskąiintencją,atakżewodmiennymkontekście,prawie100lat
poKumanudisie,JorgosSeferis15.CiągłośćmyśliwiodącaodrozważańKumanudi-
sadonaszychczasówjestuderzająca.Jesttonadalspotykanykonceptwyjaśniający
obecnośćiwędrówkęgreckościwdziejach.Jedenzewspółczesnychpoetówgreckich
powie:nGrecjawyszłanaspacerzAleksandremWielkimiodtegoczasuniepowróciła
GrecjadoGrecji”16.
DoXVIIIw.tradycjaklasycznawświadomościwykształconychGrekówwprawdzie
istniała,aległówniewformie,wjakiejzostałaonaprzekazanaprzezBizancjum:nWdo-
minującejchrześcijańskiejperspektywiestarożytniróżnowiercyjawilisięjako(interesu-
jący)obcy,aniejakopowinowaciiswoi”17.Romejscyintelektualiścipostrzegaliznane
14St.Kumanudis,Π0DσπgύδgiητέχvητωvΕλλήvωvτηvσήμgρ0v[Dokąddziśzmierzagreckasztuka],
Belgrad1845,s.7–27(cyt.[za:]Φ.ΔnPntpoKόπoUλog,BDζdvτi0κ!ivg0gλληviκήδi!vόηση...,s.181–182).
15nOdczasówAleksandraWielkiegopisałSeferiswjednymzesejówrozsypujemynaszhellenizm.
Rozsialiśmygopocałymświecie[...].Ijestczymśnaturalnym,żetobezkresnerozproszeniemiałopewien
istotnyrezultat.Hellenizmbyłurabiany,kształtowanyiożywianyprzezidiosynkrazjejednegorazugreckie,
innegorazuniedoczasówOdrodzenia;awczasachnaznaczonychniewoląRoduprzezidiosynkrazje
całkiemniegreckie,któredziałałypozagreckimiobszaramiIchciałbymbyśmyniezapominali,żeodtamtej
porystworzonezostałydzieła,któreskrystalizowałyformętejrzeczy,którądziśnazywamykulturąeuropejską”.
SeferisrównieżnieprzyznajeBizancjumtwórczejroli,aleuznajejegorolęwprzechowaniuantycznychskar-
bównadewszystkojęzykaiksiąg,którenastępniemogłybyćprzekazanewokresieOdrodzeniaZachodowi.
Dalejnoblistagreckipisze:nOdrodzeniastworzonegoprzeznas,nawetjeśliniektóreniewyraźneznakikażąje
podejrzewać,awięcOdrodzeniazrobionegoprzezGreków,któreoczywiściebyłobyczymśodmiennymodOd-
rodzeniazrobionegoprzezEuropejczyków,czynastoraduje,czysmuci,niebyło.NiktzGrekówwtamtych
czasachniewywarłdecydującegoibezpośredniegowpływunaprądy,którerozlałysięnaZachodziedzięki
kontaktomzgreckimiwartościami.Nikt[...],ktobyłbynietylkonośnikiem,aleitwórcązarazem.Takmiały
sięrzeczydoprzebudzeniasięRodu.Wtedytosamoidziśczynimynajlepsiznas,studiującbądź
udającsięnaZachód,usiłowaliprzenieśćzpowrotemdowolnejGrecjibogactwo,którewiekiwcześniej,by
sięuchować,zbiegłoznaszychterenów.Lecztenskarbniebyłjałowymzłotem,leczczymśżywym,czymś,
coizapłodniłoizostałozapłodnione,izakorzeniłosię,iwydałopotomstwo”.Zob.r.ΣSlέpng,Δidλ0γ0g
πdvωστηvπ0lηση[Dialogopoezji],[w:]idem,Δ0κiμέg[Eseje],t.I,Ateny2003,s.99–100.
16Cyt.[za:]Ε.rλńKotcnApβSλέp,Π0λiτiσμόgκ!iΕλληviσμόg.Πρ0σgγγlσgig[E.Glikantzi-Ahrweiler,
Kulturaihellenizm],Ateny2007,s.79–80.
17Δ.KUptάtog,Ηκ!τdκτησητηg!ρχ!l!ggλληviκήgiστ0ρl!g!πότ0vέ0gλληviσμόκ!τdτ0180κ!i190
!iώv!μgτηδi!μgσ0λdβησητηgΔύσηg[D.Kirtatas,ZawłaszczeniewXVIII–XIXw.zapośrednictwem