Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
RozdziałI.Przemianywkulturzewspółczesnej
ikulturalnym.Przyciągałtysiące,setkitysięcy,apotemmilionywidzów.Nie­
zwykleszerokijegozasięgstałsiębezkonkurencyjny.
Społeczneznaczeniesztukifilmowejspowodowało,żejużnaetapietworze­
niawszystkieelementyprocesurealizacjipoddanebyłykontroliiwpływomgrup
społecznychorazpaństwa.Twórcząswobodęindywidualnegoartystyograniczały
zależnościtechniczne,przemysłoweiekonomiczne,instytucjonalne,atakżeze­
społowycharakterpracynadfilmem.Wfilmowychinstytucjachedukacyjnych
profesjonalizacjarólzwiązanychzfilmowaniemobjęłazespołyludzkieoróż­
nychspecjalnościach.Bylitoautorzyscenariuszyidialogów,operatorzyireżyse­
rzy,aktorzy,projektanciscenografiiikostiumów,kompozytorzymuzykiipiose­
nek,technicy,statyści.Prestiżscenarzysty,uważanegozatwórcęprzyszłegoob­
razu,obniżyłsięjużwlatachprzedwojennych.Zaczęłorosnąćrozumienieroli
reżyserawtworzeniufilmowegodzieła.Rolareżysera,jakoautentycznegoautora
filmu,rozważanabyłanajpierwwteoretycznychrefleksjachpoświęconychfilmo­
wejsztuce.Zpraktykireżyserawyprowadzonownioskiopoziomiepracycałej
ekipy,onadaniufilmowiindywidualnegopiętnaiomożliwościautorskiejwy­
powiedzifilmowej.
Wpierwszejpołowieubiegłegowiekuwkinematografiiświatowejzaczęto
stopniowoograniczaćtendencjekomercjalne,filmwydobywałsięzludycznego
nurtukulturyiobejmowałfunkcjespołeczne.Sprzyjałotoodtwarzaniurzeczy­
wistościświatarealnegowwymiarzematerialnym.Utwory,któremiaływarto­
ściznaczące,wzbogacałyinterpretacjęmetaforycznądziękirozwojowiśrodków
wyrazowych,tworzącychjęzykfilmu,oczymświadcządziełaGriffitha,Chapli­
na,Eisensteina,Pudowkina.Zmieniałsięteżstopniowostosunekpubliczności
dofilmowegorepertuaru,rosływymaganiawobecnowejsztuki.
WPolscewlatachpowojennychnazrekonstruowanejirozbudowanejba­
zieprodukcyjnejobjętejpaństwowymmecenatemwstosunkowokrótkimczasie
zbudowanoodnowaprzemysłfilmowyipowołanodożyciafilmoweszkolnictwo,
przygotowującekompetentnychifachowychtwórców.Demokratyzacjęwkorzy­
staniuzdóbrkulturyrealizowanorozwijającsiećkin,zwłaszczawśrodowiskach
podtymwzględemzaniedbanych.
Filmprzestałbyćkomercyjnymtowaremprzemysłowymprodukcji,astałsię
instrumentemsłużącymprzemianomspołecznym.Nowaizasadniczarolafilmu,
jakąstałasięużytecznośćspołecznakształtującapsychikęodbiorców,przesunę­
łazainteresowaniatwórcównasprawytreściprzekazywanewartystycznejfor­
mie.Filmprzestałteżbyćutworemluźnozbieżącymżyciemzwiązanym,astał
sięgatunkiemwiedzyorzeczywistości,zktórąwięźfilmuzaznaczasięszcze­
gólniesilnie.Realizatorzyfilmówobogatejtradycjinarodowejispołecznejoraz
oproblematycemoralnejipsychologicznejprzekształcilisięwhierarchiispo­
łecznejwartystówobarczonychmisjąwychowawczą.