Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
Filozofiaformyliterackiej
odsiebieróżnemożnauważaćzaprzynależącedotejsamejklasy
(mającetęsamąsubstancję[substance]czyesencję).
Tytułemprzykładu,zastanówmysięnadpewnymprzysłowiem:
pomyślmyonieprzebranejróżnorodnościsytuacji,odmiennych
podwzględemszczegółów,któretoprzysłowiemoże„zdiagnozo-
wać”albonazwaćwwartościującysposób.Przyjrzyjmysięprzy-
słowiu,którenależydomoichulubionych:„Czydzbanuderzy
okamień,czykamieńodzban,źlebędziedladzbana”.Pomyśl-
myojakiejśniesprecyzowanejpierwotnejspołecznościipierw-
szymfilozofie,który,wniełasceukapłanów,próbowałkrytykować
ichdoktrynę.Onisąpotężni,onstosunkowosłaby,ponadtooni
kontrolująwszystkieorganywładzy,niezależniezatemodtego,
czykapłanizaatakująfilozofa,czyonich,toonzostanieposzko-
dowany.Mógłbywięctrafniezdiagnozowaćtęsytuacjęsłowami:
„Czydzbanuderzyokamień,czykamieńodzban,źlebędziedla
dzbana”.MógłbyichużyćtakżeArystofanes,wyjaśniającswoją
motywacjęwmomencie,kiedypodnaciskiemrządzącychporzu-
ciłzwyczajwykpiwaniapolitykówiswoimkozłemofiarnym
uczyniłnieszkodliwegoSokratesa.Sokratesuosabiałnowewar-
tości-Arystofanes,opowiadającsięzawartościamikonserwatyw-
nymi,aprzeciwpozbawionemurealnegowpływudialektykowi,
mógłprzyjąćrolękamieniawrelacjikamień-dzban.Przysłowie
tomożnabytakżezastosowaćdonazwaniatrudnegopołożenia
człowieka,którywhitlerowskichNiemczechwystąpiłbyzzarzu-
tem,choćbynajlepiejuargumentowanym,przeciwkoHitlerowi.
Mógłbyjeuznaćzatrafnerównieżmiejscowyurzędnik,który
publicznieośmieszyłbyswojegoprzełożonego.Wszystkietesytu-
acjeróżniąsiępodwzględemszczegółów,każdaznichwydarza
sięwcałkowicieodmiennymkontekściehistorycznym,ajednak
wszystkiemożnazaliczyćdokategoriiopatrzonejogólnymhasłem
tegosamegoprzysłowia.
Czymoglibyśmymyślećopoezjijakoobardziejzłożonych
wariantachirekombinacjachmateriału,któryznajdujemytakże
wprzysłowiach?Pojawiająsięwniejprzecieżsytuacjenatyletypo-
weipowtarzalne,żebyzaistniałapotrzebaichnazwania.Wnajzna-
komitszychutworachtonazywanieodbywasięwsposóbbardzo
skomplikowany.Pomyślmynaprzykładotym,dojakiegostopnia
współczesnapsychologiamożebyćpostrzeganajakobardzowyrafi-
nowanametodapodtrzymywaniaformuły
,którastałasięprzy-
słowiowa:„Potrzebamatkąwynalazków”.Alboteżotym,jakznaczną
częśćdialektykiheglowskiejmożnabypodsumować,jaknadrzędnym
